Arkeoloji bilimine değerli katkılarda bulunan, Türkiye’nin birinci bayan arkeoloğu Prof. Dr Jale İnan, 20 yıl evvel bugün, 27 Şubat 2001’de hayata veda etti. Alanının birinci bayan uzmanı olan İnan, yapmış olduğu programlı kazılarla Perge ve Side antik kentlerinin gün yüzüne çıkmasını sağladı ve çıkarılan yapıtların Antalya Side’de kurduğu müzelerde sergilenmesine öncülük etti.

Pekala yaptığı çalışmalarla arkeoloji alanında ismini unutulmazlar ortasına kazıyan Jale İnan kimdir?

JALE İNAN KİMDİR?

Jale İnan 1914 yılında İstanbul’da doğdu. Babası, müzeci ve arkeolog Aziz Ogan, annesi Mesture Hanım’dı. Lise tahsilini Erenköy Kız Lisesi’nde tamamladı. Babasının mesleksel seyahatlerine katılarak arkeoloji ile genç yaşta tanıştı.

Aleksander von Humboldt Vakfı’nın bursu ile, arkeoloji okumak üzere 1934 yılında Almanya’ya gitti. Bir yıl sonra da Türk Cumhuriyeti devlet bursunu kazandı. 1935 – 1943 yılları ortasında klasik arkeoloji bilim kısmında lisans ve doktora eğitimini Berlin ve Münih üniversitelerinde tamamladı. 1943 yılında Prof. Dr. Rodenwalt’ın yanında “Kunstgeschichtliche Untersuchung der Opferhandlung auf römischen Münzen” isimli teziyle doktorasını tamamlayarak Türkiye’ye döndü. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eski Çağ Kürsüsü’nde Prof. Dr. Clemens Emn Bosch’un asistanı olarak atanan Jale İnan, lise yıllarında tanıştığı Mustafa İnan’la 1944 yılında evlendi. Sonraki yıl tek çocukları Hüseyin dünyaya geldi.

1946 yılında İstanbul Üniversitesi Klasik Arkeoloji Kürsüsü’nün kurulması çalışmalarına katıldı ve bu kürsünün birinci asistanı olup Prof. Dr. Arif Müfid Mansel’in asistanlığını yapmaya başladı. Birebir yıl Arif Müfid Mansel’le birlikte Türk Tarih Kurumu ismine Antalya’da Side antik kenti kazısına, sonraki yıl Perge antik kenti kazısına başladı. 1953 yılında doçent, 1963 yılında profesör oldu. Mansel’in akabinde 1974-1980 yılları ortasında Side, 1975-1987 yılları ortasında Perge kazılarına başkanlık etti. Hafriyatları sırasında Side Roma Hamamı’nın Side Müzesi’ne dönüşmesi için emek verdi. 1975 yılında Klasik Arkeoloji Kürsüsü’nün Lideri oldu ve bu vazifesini 1983 yılında emekli oluncaya kadar sürdürdü.

Jale İnan, Side ve Perge’deki kazıların dışında 1970 – 1972 yılları ortasında Kremna (Bucak, Burdur) ve 1972 – 1979 yılları ortasında Pampfilya Seleukeiası (Manavgat) antik kentlerinde kurtarma hafriyatları gerçekleştirdi. Antik periyot heykeltıraşlık sanatı üzerine çok değerli eserler verdi. Yayınladığı kitaplar Anadolu’nun Roma ve Erken Bizans devri portreciliği konusundaki çok kıymetli müracaat yapıtları ortasına girdi.

YORGUN HERKÜL HEYKELİ

Jale İnan, 1980 yılında Perge’de grubuyla birlikte belden üstü olmayan bir Herakles heykeli buldu. “Yorgun Herkül” olarak bilinen heykelin belden aşağısı Antalya Müzesi’nde sergilenirken üst kısmı yıllarca bulunamadı. 1990’da gazeteci Özgen Acar yayınladığı bir haberde kayıp modülün ABD’de olduğunu duyurdu. Tarihi eser koleksiyoncusu Shelby White ve Leon Levy çifti ile Boston Hoş Sanatlar Müzesi tarafından 1981’de yarı yarıya satın alınan kesimin Antalya’da sergilenen heykelin üst kısmı olduğu, 1970’lerde Türkiye’den kaçırıldığı argüman ediliyordu. Jale İnan, Boston Hoş Sanatlar Müzesi’ndeki modül ile Antalya Müzesi’ndeki modülün birbirine ilişkin olduğunu 1990 yılında kanıtladı. M.S. 2. yüzyıla tarihlenen Yorgun Herkül heykelinin üst kısmı, 2011’de Türkiye’ye getirildi.

PARKİNSON HASTALIĞIYLA ÇABA ETTİ

1991 yılında Side’deki Apollon Tapınağı hafriyatı ve tamiri için emek harcadı; 1992-1993’te Perge tiyatro kazılarını gerçekleştirdi. 1995 yılında Türkiye Bilimler Akademisi’nin onur üyesi oldu. Son yıllarını Parkinson hastalığı ile gayret ederek geçirdi. 2001 yılında hayatını kaybetti. Cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.

Türkiye’nin birinci bayan arkeoloğu olan Jale İnan, uzun yıllar devam eden programlı kazılarla Perge ve Side antik kentlerinin gün ışığına çıkarılmasına emek vermiş; çıkarılan yapıtların sergilenmesi için Antalya ve Side müzelerinin kurulmasını sağlamıştır. Programlı kazıların dışında tarihi eser kaçakçılığına karşı çeşitli kurtarma hafriyatları gerçekleştirmiştir.

Cumhuriyet