Berlin merkezli Bilim ve Siyaset Vakfı’nın (SWP) Dr. Sinem Adar ve Dr. Günter Seufert tarafından hazırlanan “İki Buçuk Yıl Sonra Türkiye’nin Cumhurbaşkanlığı Sistemi, Kurumlara ve Siyasete Genel Bir Bakış” başlıklı raporuna nazaran, yeni sistem Türkiye’de büyük yıkıma neden oldu. Rapora nazaran yürütme yetkisinin tek elde toplanması, parlamento, mahallî idareler üzere “seçilmiş” organların yanı sıra, bürokrasi ve yargıyı da zayıflattı.
Rapora nazaran, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bürokrasi ve yargıya derinlemesine müdahale eden, orduyu denetim altına alabilen bu yeni sistem aracılığıyla kurumsal olarak iktidarını garanti altına almaya çalıştı. Erdoğan’ın, ülkenin idare biçimini değiştirirkenki temel motivasyonunun, “laik Kemalist ideolojiyi bastırmak ve ülke nüfusunun tamamına muhafazakâr bir korse giydirmek” olduğunun vurgulandığı rapora nazaran bu teşebbüs, “Toplumun laik kısımları üzerindeki büyük devlet baskısına karşın başarısızlıkla sonuçlandı.”
İTTİFAKIN TEMELİ: TAKIM
Raporda, “nitelik değil, tarikat ve siyasi parti üyeliğinin” şekillendirdiği, bürokrasideki derin “yetenek” sorunu şu sözlerle aktarıldı: “Yeni idare sisteminde kamu istihdamı, devlete sızmanın partizan bir aracı olmaya devam ediyor (…) Atamalar ekseriyetle niteliklere nazaran değil, Erdoğan ve ailesine yakınlık üzere faktörlerle şekilleniyor.”
Raporda, 15 Temmuz’daki başarısız darbe teşebbüsünün Türk siyasetinde yarattığı tesire ait şunlar aktarıldı: “Kendi takımı epey zayıf olan AKP, vazifeye geldikten kısa bir müddet sonra Gülen tarikatı mensuplarının bilhassa polis, yargı, ordu ve istihbarat teşkilatına iştirakinin yolunu açtı. Başarısız darbe teşebbüsünden bu yana, dini tarikatlara mensup çok muhafazakârlar ve MHP üyeleri yeni boşalan mevkileri toplu halde işgal ediyor. Bürokrasinin, bilhassa ‘polis ve istihbarat teşkilatının’ MHP üyelerine açılması, partinin AKP ile ittifakının temelini oluşturuyor.” AKP’nin güvenlik bürokrasisinin tamamını denetim altına almaktan hâlâ çok uzak olduğuna dair artan işaretler bulunduğu söz edilen raporda, Erdoğan ve AKP’nin iktidarda kalmak için MHP ile ittifaka gereksinim duyduğu vurgulandı.
ÇÜRÜMEYE ÖRNEK: VARLIK FONU
Raporda, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin, çürümeye yol açtığı anlatılırken “Varlık Fonu” buna örnek gösterildi. Yaklaşık 33,5 milyar dolar pahasında ve merkezi bütçenin yüzde 40’ına denk gelen kamu kaynaklarını yöneten Fon’un “Erdoğan ve ailesinin elinde keyfi, siyasi ve mali bir araç haline geldiği” belirtiliyor. 47 sayfalık rapora nazaran bütün bu gelişmeler, yabancı sermayenin ülkeden çıkışını hızlandırdı, memleketler arası firmalar yatırımları beklemeye alırken birçoğu mevcut üretim tesislerini Güneydoğu Avrupa’daki komşu ülkelere taşımayı planlıyor. Örneğin, Volkswagen, Türkiye’de fabrika kurma planlarından vazgeçtiğini duyurdu.
MUHALEFET GÜÇLENİYOR
Öte yandan, 2019 mahallî seçimlerinin, “muhalefetin, ideolojik farklılıkları nedeniyle AKP’ye sandıkta meydan okuyamayacağı telaşına son verdiğinin” vurgulandığı raporda, muhalefetin yalnızca Ege ve Akdeniz’in kıyı bölgelerini değil başşehir Ankara’yı çevreleyen Anadolu belediyelerinde de varlık göstermeye başladığı vurgulandı. “AKP ve Cumhurbaşkanı’na yönelik oy oranlarının bilhassa gençler ortasında düşüşe geçtiği” kaydedilen raporda, Türkiye’deki otoriter idare denemesinin birkaç nedenden dolayı daima olamayacağı öngörülüyor. Buna nazaran, “Ekonomik kapasitesi büyük ölçüde halkın isteğine bağlı olan Türkiye’de baskı yoluyla sömürülecek tipten doğal kaynaklar yok. Ayrıyeten ülkenin sosyopolitik çeşitliliği AKP’nin sivil alana derinlemesine nüfuz etmesini zorlaştırıyor; (bütün bu parametreler ise) gelecekte protestoların patlak verme ihtimalini güçlendiriyor.”
Cumhuriyet
