“Dünya İşçi Bayanlar Günü” mü yoksa yalnızca “Dünya Bayanlar Günü” mü? Sürüp giden bir tartışmadır bu. Sol ile liberalizm ortasında bir çizgi üzere. Aklıma daima şu soru gelir: Siz hiç aylak bayan gördünüz mü?
Bu 8 Mart’ta gelin tarih sayfalarında biraz gezinelim…
Yıl 1910… İkinci Memleketler arası Sosyalist Bayanlar Konferansı, Kopenhag’da yapıldı. Bayanların oy hakkı konusunda canlı tartışmaların yaşandığı konferansta, Almanya Toplumsal Demokrat Partisi delegeleri Clara Zetkin, Kate Duncker ve arkadaşları, bundan böyle her yıl bir “Bayanlar Günü” düzenlenmesi önerisini getirdi ve öneri oybirliğiyle kabul edildi. Şimdi tarih belirlenmemişti. Bayanlar Günü daha sonra her 8 Mart’ta Dünya İşçi Bayanlar Günü olarak kutlanmaya başlayacaktı.
8 Mart, tıpkı vakitte eşit işe eşit fiyat ve çalışma şartlarının düzeltilmesi uğraşında hayatlarını kaybeden bayanların anısına da hürmet duruşuydu. Birleşmiş Milletler’in 8 Mart’ı Dünya Bayanlar Günü olarak kabulü ise çok daha sonra, 1977 yılında olacaktı.
Dayanışma şuuru artıyor Gelelim Türkiye’ye… Yıl 1921. Ankara’da, mart ayının birinci günleri. Anadolu’da bayanlar ve erkekler bir ortada kurtuluş çabası veriyor. Çocuklarını savaşlarda kaybetmiş bayanlar, savaşın ağır yükünü büyük bir azim ve hamasetle taşıyor. “8 Mart Memleketler arası Bayan Bayramı” için birinci kere Ankara yakınlarındaki bir çiftlikte toplanıyorlar.
Toplantıda bayanların durumunu düzeltmek ve onlara iş sağlamak için bir bayan örgütü seçiliyor*. Sonraki “ilk” kutlama ise 44 yıl sonra, 1965 yılında yapılıyor. Bayanlar eşit işe eşit fiyat talebi kadar siyasette söz sahibi olma iradesinde de kararlılar artık. Eşitlik çabasını gelecekteki aydınlık günlere taşıyorlar.
Ve darbe… 1980 darbesinden sonra dört yıl hiçbir kutlama yapılmıyor…
Darbe sonrasında dayanışma şuuru artıyor. Bayanlar süratle örgütleniyor. Şiddete karşı çaba ediyorlar, siyasete eşit iştirak için “cinsiyet kotasını” gündeme getiriyorlar. Toplumun dayattığı klasik rolleri tartışmaya açıyorlar.
2000’li yıllar… Geceleri sokakların yalnızca erkekler için olduğunu argüman edenlere inat, bayanlar 8 Mart’ta “gece yürüyüşleri” yapıyor. Eşit yurttaşlık hakkını sokaklarda haykırıyor.
AKP’DE BAYANIN YERİ
Yvilayet 2020... Bayanların iktisada iştiraki, fırsat eşitliği, eğitim imkanları, sıhhat ve bayanların siyasal açıdan güçlendirilmesi üzere kriterlere göre hazırlanan Dünya Ekonomik Forumu’nun Global Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi’nde 153 ülke ortasında 130. sıradayız. Endekste Türkiye; bayanların iktisada iştiraki ve fırsat eşitliği kategorisinde 136., işgücüne iştirakte 135., tıpkı işe eşit ücrette 106., eğitim imkanlarına erişimde 13., sıhhatte 64. ve siyasi hayatta temsilde 109. sırada yer aldı.
Bayana yönelik şiddet hızla artıyor, bayan cinayetleri sürüyor. Bayanlar ve erkekler ortasında var olan gelir eşitsizliği pandemi döneminde daha da derinleşiyor. Kazanılmış haklarımız iktidardakilerin değişmeyen zihniyeti tarafından daima aşındırılmaya çalışılıyor. Siyasette ve toplumsal hayatta cinsiyetçi lisan, bayanı aşağılamaya devam ediyor.
Yvilayet 2021… AKP Genel Lideri, partisinin “Kadın Kolları 6. Kongresi”nde konuşma yapıyor, pespembe bir tablo çiziyor. İktidarlarında “hanım kardeşlerinin” istihdamda eşitliğe yaklaştığını, siyasette karar düzeneklerinde sayılarının arttığını anlatıyor. Önümüzdeki seçimlerde ise sandıkları hanımlara emanet edeceklerini söylüyor. (Adaylık konusunda sakın umutlanmayın, hiçbir vaadi yok.)
Hayaller cennet, gerçekler cinskırım. Her üç bayandan birinin şiddet gördüğü, her gün en az bir bayanın katledildiği, bayanların en temel hakkı olan ömür hakkının bile elinden alınmak istendiği günlerden geçiyoruz. Giydiği tayta, sürdüğü kırmızı ruja, yemeğe az koyduğu tuza, uzun telefon görüşmesine mazeret bulan katiller “iyi halle” ödüllendiriliyor, bayanlar yargı kararlarıyla bir sefer daha katlediliyor.
“Bir adam üzere ölmek var, bir de madam gibi” diyen zihniyet, bayana ölümü reva görüyor. Bayana yönelik şiddeti “fıtrat”, bayanı “evin süsü”, bayan milletvekilini “sembol”, kendi görüşünden olmayan başörtülü bayanı ise “vitrin mankeni” olarak tanımlıyor. Çalışma hayatının içinde yer almak isteyen bayanı, işsizliğin artmasının sebebi olarak görüyor.
Her üç bayandan ikisi çalışma hayatının dışındayken, bayanların yarısı kayıt dışı çalıştırılırken, eşit işe eşit ücret alınmazken, “güçlü kadın, güçlü Türkiye” sloganı pek yapay kalıyor. Emeğin kadınlaşması kadar, bayan emeğinin hak ettiği karşılığı alması da bizim için önemli bir uğraş sınırı oluşturuyor.
BİZ CUMHURİYET KADINLARIYIZ
Bizler, Sultanahmet Meydanı’nda “özgürlük” diye haykıran Halide Edib Adıvar’ın, Erzurum’da düşman işgaline karşı canla başla mücadele eden Nene Hatun’un, dil-tarih koridorlarında zorbalığa karşı dik duran Behice Boran’ın, Cumhuriyet aydını Bahriye Üçok’un nesliyiz.
Bizler, Seyahat’de TOMA’ların karşısında siper olan, etraf hareketlerinde ve hak gayretlerinde en önde yer alanlarız.
Bizler, laik, demokratik ve aydınlık Türkiye’yi yine inşa etme kararlılığında olanlarız.
Bizler, Atatürk’ün kızlarıyız.
Ve bizler, bayanları yok sayanlara inat, buradayız, her yerdeyiz ve her yerde olmaya devam edeceğiz.
Sözümüz söz: 2021 yılı bayan katliamlarıyla değil, bayanların örgütlü çabasıyla anılacak!
Eşitlik uğraşı veren herkesin yolu açık olsun…
AYLİN NAZLIAKA
CHP PARTİ MECLİSİ ÜYESİ
CHP KADIN KOLLARI GENEL LİDERİ
24.-25.-26. DÖNEM ANKARA MİLLETVEKİLİ
*Mete Tunçay, Türkiye’de Sol Akımlar, Doküman 5, Sayfa 646, 2009
Cumhuriyet
