Fotoğraf: IMDb
Sinema tarihinin en kıymetli direktörlerinden biri olan Andrey Tarkovski, doğum gününde anılıyor. 4 Nisan 1932’de dünyaya gelen ve 29 Aralık 1986’da 54 yaşındayken hayatını yitiren Tarkovski, Glasnost öncesi neslin en iyi direktörü olarak kabul ediliyor. Tıpkı vakitte müellif ve aktör olan Rus direktörün sinemaları, vefatının üzerinden geçen 34 yıla karşın hala birer başyapıt olarak izleniyor.
İşte sinemanın ustası olarak kabul edilen Andrey Tarkovski’nin hayatı ve eserleri…
ANDREY TARKOVSKI KİMDİR?
Şiirsel sinemanın önde gelen isimlerinden Andrey Tarkovski, 4 Nisan 1932’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nde doğdu. Sergei Eisenstein’den sonra ismi en çok duyulan Sovyet sinemacılardan biri olan Andrei Tarkovsky (Ünlü şair Arseniy Tarkovsky’nin oğlu), VGIK Sovyet Sinema Okulu’na girmeden evvel müzik ve Arapça eğitimi aldı. VGIK’te saygın direktör Mikhail Romm’un öğrencisi oldu. Romm öğrencilerini kişisel yeteneklerini geliştirmek yolunda teşvik eden bir entelektüeldi.
BİRİNCİ UZUN METRAJLI SİNEMASI, VENEDİK SİNEMA ŞENLİĞİ’NDE ÖDÜL ALDI
Tarkovsky memleketler arası sinema arenasında, birinci uzun metrajlı imali olan Ivanovo detstvo (İvan’ın Çocukluğu – 1962) ile dikkatleri üzerine çekti ve Venedik Sinema Şenliği’nde büyük ödül kazandı. II. Dünya Savaşı yıllarında on iki yaşında bir casusun kıssasını anlatan bu ödüllü sinema, ikinci üretimi için otoritelerde büyük bir beklenti oluşturdu.
SİNEMALARI YASAKLANDI
İkinci sineması Andrei Rublyov (Andrey Rublev – 1969), 1971’e kadar Sovyet yetkililerce yasaklanmış olarak kaldı. Cannes Sinema Şenliği dahilinde, ödül almaması için kasıtlı olarak şenliğin son günü sabah saat 04.00’de gösterilmesine karşın bir ödül kazanmayı başardı. 1972’de ünlü bilimkurgu müellifi Stanislav Lem’in tıpkı isimli romanından uyarlanan Solyaris (Solaris), Stanley Kubrick’in 2001: Bir Uzay Destanı’na Sovyetlerin yanıtı olarak görüldü lakin Tarkovsky bunu hiçbir vakit kabul etmedi. Solaris gezegeninin yörüngesindeki bir uzay istasyonunda yaşanan doğaüstü olayların ve insanların hayalleri ve vicdan muhasebeleri üzerine derin bir gerilim-bilimkurgu sineması olan Solaris, öbür yapıtlarına nazaran daha rahat bir halde seyirciyle buluştu lakin 1975’te çektiği Zerkalo (Ayna) ile tekrar Resmi Manilere takıldı. Tarkovsky’nin kendi çocukluğundan kalma birtakım anıları ile, kırklı yaşların sonundaki bir adamın çocukluğu, annesi ve savaş ile ilgili anılarında Sovyet halkına farklı bir bakış açısı sunan bu sinema yeniden pek çok resmi otorite tarafından yasaklanması gereken bir sinema olarak görüldü.
SON SİNEMASINI, BERGMAN’IN TAKIMIYLA TAMAMLADI
Bir sonraki sinema Stalker (İz Şoför – 1979), birinci versiyonun bir laboratuvar kazası ile yok olmasından sonra, çok düşük bir bütçe ile yine çekilmek zorunda kaldı. Tarkovsky sinemasının bariz özelliklerinden olan ağır ve uzun planların, ihtimamlı kompozisyonların, derin manalar içeren diyalogların en hoş formda kullanıldığı bu sineması takip eden ve resmi makamların müsaadesi ile İtalya’da çekilen Nostalghia (Nostalji – 1983) Andrei Tarkovsky’nin sıla hasretini dışa vurduğu ve sürgünde çevirdiği birinci sinemasıdır. Son sineması Offret (Kurban – 1986)’in çekimlerini İsveç’te, Ingmar Bergman’ın takımı ile tamamladı. Tıpkı sene Cannes Sinema Şenliği’nde tam dört ödül alarak şenliğe damgasını vurdu. 28 Aralık 1986 tarihinde, Paris’te akciğer kanseri sebebiyle hayata veda etti.
1990’da “sinema sanatına fevkalâde katkısı, kozmik insani kıymetleri ve hümanist niyetleri olumlayan yenilikçi filmleri” nedeniyle Tarkovsky’ye Lenin Mükafatı verildi.
SİNEMALARI
– Kurban Offret – Sacrificatio (1986)
– Tempo di viaggio (1983)
– Nostalji – Nostalghia (1983)
– İz Şoför – Stalker (1979)
– Ayna – Zerkalo (1975)
– Solaris – Solyaris (1972)
– Andrey Rublev – Andrei Rublyov (1969)
– İvan’ın Çocukluğu – Ivanovo Detstvo (1962)
– Silindir ve Keman – Katok i Skripka (1960)
– Bugün Kimse İşten Çıkarılmayacak – Segodnya uvolneniya ne budet (1959)
– Konsantre – Kontsentrat (1958)
– Katiller – Ubijtsi (1958)
KİTAPLARI
– Mühürlenmiş Vakit
– Vakit Zaman İçinde
Cumhuriyet
