“Kitsch” yazılır, kiç okunur. Bayağı, nahoş, rüküş, zevksiz üzere olumsuz sıfatları çağrıştıran sözcüğü sıklıkla kullanmaya bayılırız.
Üzerinde yapay su damlacıkları olan kumaş ya da plastik bir gül gördüğümüzde, takside aynadan sarkan, hareketli sempatik bir köpek başına gözümüz takıldığında “kitsch” deyip iç çekeriz.
Pierre et Gilles – Çiçekler ve Gözyaşı
Yanımızdaki tıpkı fikirde değilse “Zevk sorunu, renklerle zevkler tartışılmaz” deyiverir! Batı’da ve bilhassa Almanya’da 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra, sanayileşmenin yaygınlaşması, kırdan kentlere göçün hızlanmasıyla yaygınlaşan, alt kültürü temsil eden kitsch, karmaşık, algıya ve vakte nazaran değişebilen bir kavram.
Gülsün Karamustafa – Sarmal
HOŞUN TARİFİNİ SARSIYOR
6 Haziran’a kadar devam edecek stantta, Ulya Soley’in küratörlüğünde 13 ünlü sanatçı ve kolektifin yerleştirme, kolaj, görüntü, fotoğraf üzere farklı alanlarda ürettikleri yapıtları yer alıyor.
Standın açıldığı gün, Suna ve İnan Kıraç Vakfı Kültür ve Sanat İşletmesi Genel Müdürü Özalp Birol’un eşliğinde izlediğimiz yapıtların sanatkarları şöyle:
Alex Da Corte & Jayson Musson, Bruno Miguel, Cameron Askin, FAILE, Farah Al Qasimi, Gülsün Karamustafa, Güzel Evlat, Miao Ying, Nick Cave (aynı isimdeki müzikçiyle karıştırılmasın), Olia Lialina & Mike Tyka, Pierre et Gilles, Slavs and Tatars ve Volkan Aslan.
Can alıcı renklerle göze çarpan fotograflar, bitpazarından toplanmış nesnelerle yerleştirmeler, pop müzikli görüntüler, Rio Karnavalı’nın renkleriyle üretilmiş porselenler, turşulu şişeler ve hatta cezaevinde tutuklular tarafından yapılan boncuk işler müzenin iki katına yerleştirilmiş.
Meğerse bu boncuk sürece geleneği Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra İngiliz esir kamplarında karar süren askerler tarafından başlatılmış ve bugün Türkiye’deki cezaevlerinde devam ediyor.
Küratör Ulya Soley kitsch kavramını “Bazılarına nazaran berbatlığı ve bayalığı kavramsallaştırarak hoşun mertebesine erişiyor, kimilerine nazaran ise hoşun tarifini sarsarak kendine alan açıyor. Sistemi ne olursa olsun, kitsch sistemin boşluklarına sızarak etkilemeyi sürdürüyor” diye açıklıyor.
ARİSTOKRASİ ‘KİTSCH’E KARŞI
Soley’in bu tarifi kitsch sanatının en ünlü isimlerinden Jeff Koons ile Japon Takashi Murakami’yi akla getiriyor. Yıllar evvel Versailles Sarayı’nın harika kristal avizelerinin altında Murakami’nin plastik çiçeklerini görünce afallamıştım. Soyunun Kral 14. Louis’ten geldiğini sav eden Fransız bir aristokrat, şıklığın, zarafetin sembolü Versailles Sarayı’ndaki standın kaldırılması için mahkemeye başvurmuştu.
Kitsch, Murakami Soley’in tanım ettiği üzere sarayda kendisine bir alan açmayı başarmıştı. Motamot Amerikalı Jeff Koons’un gerçek çiçeklerle yaptığı köpek heykelini en son Bilbao’daki Guggenheim Müzesi’nin bahçesine yerleştirtmeyi başardığı üzere.
Pera Müzesi’ndeki “Zevk Meselesi”ne dönersek, stantta “Karpuz Halısı Uçuş”, “Kaplaniye” ve “Sarmal” isimli yapıtlarıyla katılan Gülsün Karamustafa uzun vakitten beri kitsch kavramı üzerine düşünen ve üreten bir sanatçı. Bilhassa 80’li yıllardaki çalışmalarında köy estetiğinin kente taşınmasında kıymetli bir rol oynuyor.
Saltonline.org’da Nilgün Özayten’in kaleme aldığı yazıya nazaran Karamustafa’nın yapma çiçekli, konutlardan toplanan kumaşlarla ürettiği işlerinde kitsch’i kullanması her şeyden öncelikle bir tercihtir.
Öte yandan yaşamakta olduğu vakit dilimi de çokça kitsch içerir; hasebiyle maksadı yaşadığı vakti anlatmak olan sanatkarın işlerine tabiatıyla girer yani sızar.
Kemerlerinizi bağlayın Pera Müzesi’ndeki kitsch seyahatine hazırlanın.
Cumhuriyet
