“Milli Saraylar Fotoğraf Müzesi” açıldı diye bir haber ilişti gözüme, nasıl atladık derken Ulusal Saraylar, Cumhurbaşkanlığı’na bağlandı olağan, Cumhuriyet gazetesini de davet edecek değiller ya, 15 Ocak’ta kendi ortalarında açmışlar, ancak tanıtımını da yapmamışlar. Aslında bu müze yeni değil, en eski haliyle bildiğimiz Devlet Fotoğraf Heykel Müzesi. Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi’ne bağlı iken binası da eskimiş, bakımsız kalmış, kapanmış, hatırlarsanız fotoğrafları kayboldu dedikoduları da dolaşmıştı. Sonra Abdullah Gül’ün Cumhurbaşkanlığı’nda tekrar toparlanıp açılmış, fotoğraf koleksiyonu bir mühlet Dolmabahçe Sarayı’nda sergilenmiş, sonra eserler bir antrepoya taşınmış, beklemiş. 2014’ten bu yana Dolmabahçe Sarayı bahçesindeki “Veliaht Dairesi”nin bir kısmını 7 yıl süren çok detaylı bir onarım süreci sonunda çağdaş bir müze dizaynıyla hazırlayıp “Cumhurbaşkanı’nın teşrifleriyle” açmışlar!
“Şahsımın Müzesi” ya, kapıdaki vazifelinin söylemesiyle Sayın Cumhurbaşkanı, “Herkes görsün diye 15 Şubat’a kadar da fiyatsız olsun” demiş. Okullar da yarıyıl tatilindeyken Osmanlı devri ve fotoğrafları hakkında bilgi edinmeleri için çocuklarınızı da götürebilirsiniz, gerçi çok fazla değil ancak fotoğraflara husus olmuş saraylı bayanların kılık kıyafetleri, sergiyi gezen bayanların kılık kıyafetleriyle karşılaştırılamayacak kadar Batılı. Öbür müze ve stantlarda hiç rastlamadığım siyah çarşaflı genç bayanlar bile gördüm gezenler ortasında; işin içinde saray ve Osmanlı olunca izleyicisi de farklılaşıyor.
O DEVRİN YAPITLARI
“Tematik bütünlük içinde 11 kısımdan oluştuğu” belirtilen müze, iki kat üzerine değişik salonlarda sergilenen 500’ü aşkın yağlıboya fotoğraflardan oluşuyor. Bu fotoğrafların bir kısmı anonim, yani ressamı meçhul, bir kısmı İstanbul hayranı ve saraya beğendirip tablo satmak isteyen oryantalist yabancıların, ki içlerinde en ünlüsü Rus ressam Ayvazovski ve İtalyan Zonaro, bir kısmı da bildiğimiz yaver ressamlar Şeker Ahmet Ali Paşa, Osman Nuri Paşa, Osman Hamdi Beyefendi, Hoca Ali İstek üzere devrin ünlü Osmanlı ressamları. 19. ve 20. yüzyılda yaşamış ressamların yapıtlarından anlaşıldığı kadarıyla Osmanlı sultanlarının o devirde resme karşı bir halleri ve alerjileri yok. Hatta soyağacı kütükleri, padişah fotoğrafları, bilhassa poz verilip yaptırılmış portreler, (ki birçok Topkapı Sarayı’ndan getirtilmiş) Batı ve Rus saraylarında gördüklerimi aratmıyor. Padişahların çabucak hepsinin portreleri var. Bunları daha evvel Topkapı Sarayı’nda görmüş olmalıyım, tanıdık geliyor. Mimar Sinan Üniversitesi kendi koleksiyonundaki birtakım tabloları da haklı olarak yeni açılacak müzesi için geri almış. Münasebetiyle buraya neredeyse yalnızca Osmanlı saray fotoğrafları kalmış.
AYVAZOVSKİ SALONU
En çok etkilendiğim salonun İstanbul âşığı, sık sık kentimize gelmiş ve kalmış ünlü Rus ressamın ismini alan Ayvazovski Salonu (eski Merasim Salonu) olduğunu söylemeden geçemeyeceğim. Ressamın denize olan sevgisi, İstanbul Boğazı ve deniz görüntülerinde iyice belirginleşiyor. Devasa boyutlu tablolarından görmeye bedel önemli bir koleksiyon sergileniyor. Bu nedenle müzenin Rus müşterileri de çok.
Osmanlı saray ömrünü gösteren tabloların da sosyolojik ehemmiyeti var. Hele biri çok etkileyici; sultanlardan birinin tahttan indirilme sahnesi: Beş bürokratın önünde oldukça fikirli bir yüz tabiriyle dinliyor yüzüne karşı okunan fermanı. Bu fotoğraf bir fotoğraftan bakılarak yapılmış.
FATİH SULTAN MEHMET TABLOLARI
Sultanların veliahtlarına fotoğraf dersi aldırdıkları, atölyeler açtırdıkları ve hatta kimilerini Batı’ya yolladıklarını da görüyoruz. Onun dışında ressamların birden fazla asker kökenli, Harbiye’den çıkma. Şaşırtan değil, o periyot, Batı’da da fotoğraf sanatı askerlerin elinde. Fotoğraf olmadığı periyotta harita subaylığı ve askeri bilgi için kullanılmış. Hasebiyle savaş fotoğrafları de oldukça yaygın. Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethine özel bir kısım ayrılmış. Kadırgaların Haliç’e nasıl geçtikleri sahnesi çok etkileyici. Zonaro imzalı. Ressamın bir öteki çok ünlü resmi de yeniden Fatih Sultan Mehmet’in tarih kitaplarından ezbere bildiğimiz iki portresi, ki biri gül kokladığı.
KOLEKSİYONER SULTAN
Sultan Abdülaziz devrinde Paris’teki Goupil Galerisi’nden bol bol fotoğraf alınmış. Çoğunlukla natürmort ve görüntü fotoğrafları. Böylelikle birinci koleksiyoner Abdülaziz olmuş.
Sultanlar dışında Mustafa Kemal Atatürk’ün de büyük uzunluk bir resmi yer alıyor. Evet, Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci Cumhurbaşkanı olarak, neyse ki unutulmamış, koridorun bir kenarına yerleştiriliverilmiş bir tek fotoğrafla de olsa anılmış. Keşke bu kadar belirli edilmeseydi Atatürk alerjisi, özel bir odada sergilenseydi, tek de olsa, o güzelim resmi!
Binanın tavan süslemeleri ise inanılmaz! Herhalde 7 yıl bunun için geçti, altın varaklar, desenler, o kadar süslü ki gezerken uzunca bir süreyi de yalnızca tavanlara ve kristal avizelere bakmak için ayırmalı. Bu ortada sallanırsanız zelzele oldu zannetmeyin, bina neden bilmem, ortada bayağı sallanıyor! Görevlilere sordum, ahşap diye dediler…
Binadaki en büyük fotoğraf ise bir av sahnesi, Fransız ressam Felix-Auguste Clement’in “Çölde Av” resmi, büyük salonlardan birinin bir duvarını uzunluktan boya kaplıyor. Kanlar içinde bir karacayı yırtıcı kuşlar parçalarken av köpekleri dinlenmede.
GÜVENLİK ZAYIF
Cumhuriyet
