Getty Images

1 Mart itibariyle başlayacak yeni uygulamayla birlikte kentlerin Covid-19 hadise sayıları haftalık olarak paylaşılacak.

Yüz bin nüfusta 10’un altında olay görülen vilayetler ‘düşük riskli’, 11-35 ortası hadise görülen vilayetler ‘orta riskli’, 36-100 ortası olay görülen vilayetler ‘yüksek riskli’ ve 100’ün üstünde olay görülen vilayetler ‘çok yüksek riskli’ olarak pahalandırılacak.

Vilayetler haritada düşük riskten çok yüksek riske hakikat; mavi, sarı, turuncu ve kırmızı renkleriyle gösterilecek.

Kentler özelinde alınan önlem kararları, vilayet pandemi heyetlerince iki haftada bir gözden geçirilecek.

Şayet bir vilayet mavi kategoride ise restoranların açılması, hafta sonu ve hafta içi kısıtlamaların kaldırılması mümkün olabilecek.

BBC Türkçe’ye konuşan sıhhat meslek örgütü temsilcileri, her kentte farklı hadise sayıları ve yayılım suratı görüldüğü düşünüldüğünde, alınacak tedbirlerin de bölgesel olarak belirlenecek olmasını olumlu bir gelişme olarak pahalandırıyor.

Fakat sağlıkçılar, mevcut vilayet pandemi heyetlerinin salgını durduracak formda tesirli kararlar alma konusunda yetersiz kalabileceğini düşünüyor.

Valilik bünyesinde çalışan vilayet hıfzıssıhha şuralarının bugüne dek ‘merkezden’ alınan kararları onaylamaktan öbür bir fonksiyon sergilemediğini savunan bağımsız meslek örgütleri; pandemi heyetlerinin yapısı çeşitli meslek örgütlerini, sendikaları ve mahallî idareleri de bünyesine dahil edecek halde genişlemedikçe salgına karşı tesirli kararların alınamayacağını belirtiyor.

‘ONAY MAKAMI OLARAK ÇALIŞIYORLAR’

BBC Türkçe’ye konuşan Türk Tabipleri Birliği Merkez Kurulu Lideri Şebnem Korur Fincancı, Covid-19’a karşı her kentte farklı önlemlerin uygulanmasının ‘olumlu’ bir gelişme olduğunu düşünüyor.

Lakin kentlerdeki önlemleri belirleyecek olan vilayet hıfzıssıhha şuralarının şu ana dek yalnızca İçişleri Bakanlığı’ndan gönderilen genelgeleri onay makamı üzere çalıştığını, yerele has bilgi tabanlı bir kıymetlendirme yapma imkanları olmadığını kaydediyor.

Toplum sıhhatini korumak için muhtaçlık duyulan dataları paylaşmaktan geri duran Sıhhat Bakanlığı’nın, TTB’yi de vilayet pandemi konseylerindeki karar alma sisteminin dışında tuttuğunu söylüyor:

“İl hıfzıssıhha şuraları içerisinde bir özgür doktor yer almak zorunda. Bu doktorun aslında o bölgedeki tabip odası tarafından belirlenmesi gerekir lakin ne yazık ki pek çok vilayette iktidara yakın bir tabip seçiliyor. Salgınla ilgisi olmayan, apayrı bir alandan tabip o şurada yer alabiliyor ve epidemiyolojik bir kıymetlendirme yapabilme eğitimi olmadığı için manalı da olmuyor.

“Bu sistem içerisinde esnafın yaşadığı külfetleri, okullarla ilgili badireleri gözetmek gerekiyor ve bunların bağımsız bir kıymetlendirme heyeti tarafından ele alınması gerekiyor. Bağımsız olmadığında yereldeki kimi çıkar çatışmalarıyla, tahminen esnafı mutlu etmek ismine, olaylar yükselirken açılma kararı verilebilir. Bu da aslında o vilayetteki insanların hayat hakkı ihlaline kadar gidebilir.”

“SAĞLIK BAKANLIĞI HALA BİR SIR PERDESİ GERİSİNDEN DATALARI AÇIKLIYOR”

Sıhhat ve Toplumsal Hizmet İşçileri Sendikası (SES) İstanbul Şube’de vazifeli Fadime Kavak da emsal probleme işaret ederek, İstanbul’da oluşturulan vilayet pandemi heyetinde yer alma taleplerinin kabul edilmediğini söylüyor.

Kavak, “Biliyoruz ki Sıhhat Bakanlığı hala bir sır perdesi gerisinden bilgileri açıklıyor. Aklımızdaki soru işaretlerini ortadan kaldırmak ve yerelde alınacak kararlarda tesirli olabilmek için bu pandemi kurularında bizim üzere iktidardan bağımsız meslek örgütleri ve sendikaların yer almasını istiyoruz. Lakin o konseyde İstanbul Vilayet Sıhhat Müdürlüğü’nün belirlediği isimler yer alıyor. Bizler dahil edilmiyoruz” diyor.

DEMOKRATİK İŞTİRAKE VURGU

Ankara Tabip Odası Lideri Ali Karakoç da pandemi başladığından bu yana Ankara’da kurulan vilayet pandemi konseyine katılabilmek için Sıhhat Bakanlığı, Valilik ve Vilayet Sıhhat Müdürlüğüne yazılı olarak iştirak talebi ilettiklerini lakin kabul edilmediğini söz ediyor.

Karakoç, vilayetlerde Valilik bünyesinde kurulan vilayet pandemi heyetlerine çoklukla vilayet sıhhat müdürlüklerinin ve bazen halk sıhhati uzmanlarının dahil edildiğini; fakat lokal idarelerin, demokratik kitle örgütlerinin ve sıhhat meslek örgütlerinin dışarıda tutulduğunu belirtiyor:

“Covid-19 yalnızca sıhhatimizi değil bütün değil tüm toplumsal yaşantımızı etkiliyor. Münasebetiyle toplumun her kesitinin vilayet pandemi şurasına katılıp ortak karar alması gerekiyor. Yereldeki esnaf ve zanaatkarların, mahallî idarelerin, muhtarların, sağlıkçıların ve eğitimcilerin etkin iştiraki gerekiyor.”

Karakoç, yerelde karar alma sürecini yönetirken demokratik iştirak sağlanmadıkça alınacak kararların tesirli olamayacağını belirtiyor:

“Sürecin başından beri biliyoruz ki alınan kararlar zirveden, merkezi biçimde alındı. İç İşleri Bakanlığı’nın kararları bu pandemi heyetlerine zorla onaylatmaya çalışıldı. Birçok vilayette sıhhat işçileri, bu kararlara şerh düştükleri için pandemi konseylerinden çıkarıldı.”

“Örneğin başlarda İzmir Tabip Odası başlarda İzmir vilayet pandemi şurasında yer alıyordu. Lakin o heyetin işleyişi de işlevsel olmadı zira arkadaşlarımıza merkezden iletilen kararları dayatmaya çalıştılar. Onlar da imza atmayı reddederek, alınan kararlara şerh düştü.”

‘TEDBİRLERİ GEVŞETMEK İÇİN ŞİMDİ ERKEN’

Doktorlar, kentler özelinde olsa dahi önlemleri gevşetmek için şimdi erken olduğunu belirtiyor.

Fincancı, Türkiye’de hala salgına ait pek çok bilinmeyen olduğunu söyleyerek şöyle açıklıyor:

“An prestijiyle olay sayılarında genel olarak bir düşüş yok. Evet kimi bölgelerde başkalarına nazaran daha az hadise var lakin genel olarak baktığımızda bir artışın olduğunu bile söyleyebiliriz. Bu şartlarda kademeli açılmanın sakıncalı olacağını göz önünde bulundurmak gerekiyor.”

“Bölgesel bilgiler dahi olsa rastgele bir önlemi geri çekmek konusunda çok ihtimamlı davranmak gerekiyor. Zira virüs mutasyon geçiriyor ve Sıhhat Bakanlığı, nerede hangi mutasyon görüldüğüne dair dataları paylaşılmıyor. Meğer bir bölgede hangi varyant görülüyorsa, buna nazaran tedbir almak gerekiyor. Virüsün varyantlarına nazaran hem yayılım suratı hem de hastalığın geçirilme biçimi farklılık gösteriyor.”

“İL BİLGİLERİ DENGELİ DEĞİL”

BBC Türkçe’ye konuşan TTB Halk Sıhhati Kolu Lideri Nasır Nesanır da önlemlerde gevşemeye gidilebilmesi için salgına ait daha fazla bilginin paylaşılması gerektiğini düşünüyor.

Nesanır’a nazaran kentler özelinde önlemlerin gevşetilebilmesi için yalnızca olumlu olay sayıları değil, bu olayların yaşı, cinsiyeti ve kronik hastalık durumunun da bilinmesi gerekiyor:

“İllerin test ve olumluluk oranını, ağır bakım doluluk oranlarını ve serviste yatan hasta sayılarını bilmemiz gerekiyor. Rastgele bir açılmaya gitmemiz için, bu bilgilerin elektronik ortamda bütün yurttaşların ulaşabileceği bir halde paylaşılması gerekiyor.”

“Filyasyon raporlarının teferruatlı bir biçimde paylaşılması gerekiyor. Filyasyon raporları virüsün yayılmasının kaynağını ortaya koyuyor.Virüs fabrikada mı yoksa konutta mi bulaşmış, yoksa öbür bir kentten mi gelmiş? Mevcut önlemleri gevşetmeyi düşünüyoruz fakat bunlarla ilgili bir dataya de hâkim değiliz.

“Karadeniz’de olayların yüksek görülme sebebi nedir? Bu vilayetlerde çok fazla mı test yapıldı, cenaze ritüelleri daha mı farklı yapılıyor yoksa mutant virüsler mi tesirli oldu? Ya da Doğu ve Güneydoğu vilayetlerinde 100 bin nüfusa düşen olay sayısı çok düşük gözüküyor fakat bu vilayetlerde şimdi aşılama oranı da çok düşük. Bu üzere ögeleri bilmeden rastgele bir karar almak çok sıkıntı.”

Nesanır ayrıyeten bakanlığın kentlere ait açıkladığı datalarda halihazırda tutarsızlık olduğunu, “8-14 Şubat tarihleri ortasında açıklanan vilayet bilgilerini topladığımızda toplam 48 bin 231 hadise olduğu görülüyor. Fakat tekrar bakanlığın o tarihler için Türkiye genelinde açıkladığı hadise sayısı toplam 54 bin 727. Ortadaki 6 bin 500 kişi nerede?” kelamlarıyla tabir ediyor.

Cumhuriyet