Reuters
İlaç şirketleri üçüncü faz deneylerin akabinde aşıları için onay müracaatında bulunmaya başladı.
Nature mecmuasında yayınlanan bir makaleye nazaran dört şirket 2021’in sonuna kadar dünyanın üçte birine yetecek kadar aşı üretme kapasitesine sahip.
ABD’deki Duke Global Sıhhat İnovasyon Merkezi’ne nazaran düşük gelirli ülkelerde yaşayanlar aşı için 2023 yahut 2024’e kadar beklemek zorunda kalabilir.
Londra merkezli tahlil şirketi Airfinity’den Rasmus Bech Hansen, şirketlerin kısa vadede üretim gayelerini düşürdüğünü açıkladı.
AstraZeneca, Pfizer ve Moderna’nın 2021 sonuna kadar 2,6 ile 3,1 milyar bireye yetecek kadar aşı üretebileceği, Rusya’daki Gamaleya’nın da 500 milyon kişi için aşı üretebileceği düşünülüyor.
Şirketlerin bugüne kadar açıkladıkları aşı üretim kapasitelerinin birçok satın alındı.
Avrupa Birliği’nin 27 üye ülkesi ve öteki beş güçlü ülke aşıların yarısını satın almak için kontrat imzaladı.
Bu ülkeler dünya nüfusunun yüzde 13’ünü oluşturuyor.
Eşitsizlik daha fazla kişiyi öldürebilir
Bilim insanları aşıların dünya genelinde bu halde dağılması durumunda daha fazla kişinin hayatını kaybedeceğini belirtiyor.
Airfinity’nin hesaplamalarına nazaran üçüncü faz deneyleri devam eden öteki aşılar da dahil edildiğinde imzalanan aşı mukaveleleri 7,4 milyar doza çıkıyor. 2,9 milyar doz için kontrat görüşmeleri de devam ediyor.
Birden fazla aşıda insanların iki doza gereksinim olması nedeniyle kaç kişinin aşı olacağını hesaplamak için bu sayıları ikiye bölmek gerekiyor.
Bu aşılar da dahil edildiğinde Avrupa Birliği ve beş güçlü ülke bütün aşıların yarısı için mukavele yaptı.
BBCKişi başına düşen aşı kontratlarında Kanada dünya önderi pozisyonunda. Kişi başına dokuz dozluk mukavele imzalanmış.
Kanada’yı Birleşik Krallık, Avustralya, Şili, AB, Japonya ve ABD takip ediyor.
Öte yandan bu durum aşıların tüm ülkeler ortasında eşit bir halde paylaşılmayacağını gösteriyor.
Duke Global Sıhhat ve İnovasyon Merkezi’nden Andrea Taylor, “Aşı haberleriyle herkes iyimser hissediyor. Lakin çok sayıda ülkenin şimdi bir sözleme imzalamış olmaması korkutucu” diyor.
Aşılar için lokal üretim mutabakatları da birinci aşıları hangi ülkelerin alacağını belirlemek açısından değerli.
Dünyanın en büyük aşı üreticisi olan Hindistan’daki Serum Enstitüsü, üretim kapasitesini ilaç şirketlerine açması sayesinde 2 milyar dozdan fazla aşı kelamı aldı.
BBCAşı üretim kapasitesine sahip olmayan Peru üzere kimi ülkeler ise, toplumlarında aşı deneyi yapılmasına müsaade vererek aşı kontratı imzaladı.
Bütün bunlar sonucu düşük ve orta gelirli ülkelerin alabileceği az ölçüde aşı kalmış üzere gözüküyor.
Bu ülkelerin birçok Dünya Sıhhat Örgütü’nün liderliğinde kurulan Covax’tan gelecek yardıma bağımlı.
Bugüne kadar 700 milyon doz için mukavele yapan Covax 2021 sonuna kadar 2 milyar doz aşı almak istiyor.
Bu da bu ülkelerin nüfusunun yüzde 20’sine yetecek bir ölçü.
Güçlü ülkeler, kendi nüfuslarını aşıladıktan sonra ellerindeki fazla aşıları Covax’a bağışlayabilir.
Duke Global Sıhhat ve İnovasyon Merkezi’nden Taylor “Covax’ın bu türlü işlemesi planlanmıyordu ancak gidişat bu yönde” diyor.
Aşıların fiyatları da şirketten şirkete değişiyor.
BBCAstraZeneca’nın aşısının 3-4 dolara satılacağı, bunun da başka şirketlerin 5’te yahut 10’da biri olacağı düşünülüyor.
AnstraZeneca salgın boyunca aşıları kâr emeli gütmeden üretme ve fakir ülkelere de gönderme kelamı verdi.
Öbür aşı şirketlerinin bu türlü bir kelamı bulunmuyor.
Duke Global Sıhhat ve İnovasyon Merkezi’e nazaran şirketlerin aşı üretim kapasitelerini geliştirmek mümkün, lakin bunun da sonları var.
Duke’a nazaran orta gelire sahip Hindistan üzere ülkelerdeki aşı çalışmalarının sonuca ulaşıp onay alması durumunda dünyadaki aşı dağılımının durumu değişebilir.
Aşılar ülkelerin içinde nasıl dağıtılacak?
Dünya Sıhhat Örgütü koronavirüs aşılarının öncelikle Covid-19’da çabada kıymetli rol oynayan bireylere yapılmasını tavsiye ediyor.
Bunlar ortasında sıhhat çalışanları, çiftçiler, bakıcılar ve güvenlik vazifelileri bulunuyor.
Bu kümenin akabinde da kronik rahatsızlığı olanlar ve yaşlılara aşı yapılması, son olarak nüfusun geri kalanına sunulması tavsiye ediliyor.
Türkiye’nin siparişleri
Türkiye’de Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, Çin şirketi Sinovac ile 50 milyon doz aşı için mukavele imzalandığını duyurmuştu.
Fahrettin Koca, Pfizer ile de Aralık’ta 1 milyon, ilerleyen süreçte 25 milyon doz aşı için görüşmelerin sürdüğünü, başka aşı şirketleriyle de irtibat halinde olduklarını açıklamıştı.
Cumhuriyet
