Görsel: IMDb
Şair, ressam, karikatürist ve aktör Arif Dino’nun vefatının üzerinden 64 sene geçti.
Tam ismi Hikmet Arif Dino olan sanatçı, bugünkü Sayıştay’a denk gelen Divan-ı Muhasebat Reisliğinden malulen emekli Rasih Dino ile Saffet Hanım’ın oğlu olarak 1892’de İstanbul’da dünyaya geldi.
Cezayir-i Bahr-i Sefid (Akdeniz adaları) ve Ankara Valisi, Mesnevi tercümanı Abidin Paşa’nın torunu, ressam Abidin Dino’nun ağabeyi olan Arif Dino, “Şeyh-i Cedit” müstearını da kullandı.
ŞİİRE MERAKI, CENEVRE VE PARİS YILLARINDA BAŞLADI
Dino, çocukluk günlerini dedesi Abidin Paşa’nın yanında geçirdi. Belçika’da Simon Stevens Enstitüsünde okuyan, Gembloux Ziraat Mektebini 2 yıl okuduktan sonra bırakan Dino, Cenevre Üniversitesinde Politik Bilimler Kısmında antropoloji ve sosyoloji derslerini takip etti.
Tahsili sırasında bir orta boksörlük yapan Dino, sanatsever bir aile ortamı içinde yetişti. Arif Dino’nun şiire merakı üniversite eğitimi için bulunduğu Cenevre ve Paris yıllarında başladı.
Cenevre’de bulunduğu periyotta Nurullah Ataç’la arkadaşlık eden Dino, 1923’te Atina’ya giderek portre ressamı, dekoratör ve aktör olarak çalıştı.
Çok iyi derecede Rumca bilen Arif Dino, Atina’da “Facia Limanı” isimli bir sinemada değerli bir rol oynadıktan sonra 1929’da İstanbul’a döndü.
Arif Dino Atina’dayken babası Rasih Beyefendi Adana’da, İstanbul’a dönüşünden 2 yıl sonra da annesi Saffet Hanım İstanbul’da öldü.
BİRİNCİ ŞİİRLERİNİ FRANSIZCA VE YUNANCA YAZDI
Türkiye’ye döndükten sonra Yarın gazetesiyle Artist mecmuasında desen ve karikatürleri yayımlanan Arif Dino, birinci şiirlerini Fransızca ve Yunanca yazdı.
İstanbul’da Meserret, Küllük ve Petrograt üzere edebiyat mahfillerindeki toplantılara katılan Arif Dino, kendisiyle yapılan bir söyleşide şiire başlayışı ile ilgili şu bilgileri verdi:
“Şiire 35 yaşımdan sonra hiç farkında olmadan, çabucak hemen gayrışuuri bir halde başladım. Bu yaşa gelinceye kadar şiirle çabucak hemen hiç alakadar değildim, teknik kitaplarla meşgul oluyordum. Ancak yeni Fransız edebiyatının mensur şiirleriyle temasa geldiğim vakit kendimde bir şiir kabiliyeti bulunduğunu sezdim. Okuduğum şiirler benim de bir şair olduğumu bildiriyordu. Bu sefer şiirleri onlarla yakından alakadar bir şair üzere okumaya başladım. Rakiplerimi gözden geçirdim. Büyük Fransız şairi Arthur Rimbaud’nun bana en yakın bir şair olduğunu gördüm. Yalnız benim değil bütün dünya yeni jenerasyon ediplerinin hayran olduğu bu şairden öteki şair tanımıyorum.”
Arif Dino; Ses, Yeni Ses ve Yaprak mecmualarında yayımladığı hayli kısa ve çarpıcı şiirleriyle, bilhassa “Döner kebap dönmez olsun” mısrası ile dikkati çeken “Beddua” isimli şiiriyle tanındı.
Dino, 1930’da Eclosion isimli bir şiir plağı çıkardı. Arif Oruç’un Yarın gazetesinde karikatürlerini yayımladı. 1937’de Nazım Hikmet’in yazıp yönettiği, Mütareke yıllarında hafızasını yitiren bir gencin hayal dolu dünyasını anlatan “Güneşe Doğru” isimli uzun metrajlı sinemasında başrolü oynadı.
“ŞİİRİ VE SANATI YAŞAMAKTAN YANA İDİ”
Dino’nun Fransızca şiirleri, Abidin Dino, Rasih Nuri İleri ve Hür Yumar tarafından Türkçeye çevrildi. Arif Dino’nun şiirleri 1985’te Abidin Dino, Rasih Nuri İleri ve Memet Fuat tarafından yayına hazırlanarak “Çok Yaşasın Ölüler” ismiyle neşredildi. Bu kitapta, Abidin ve Rasih Nuri İleri’nin sunuş ve tanıtım yazıları ile Arif Dino’nun Türkçe ve Fransızca yayımlanmış şiirleri, onun hakkında yazılmış yazılar ve şiirler ile çizimler yer aldı.
Abidin Dino ise kardeşinin şiir dünyası ile ilgili şu tespitleri yapmıştı:
“Arif, Asaf Halet Çelebi üzere, Japon haykaylarını da seviyordu, çağdaş Fransız şiirindeki bu yolda denemeleri de biliyordu. Arif’in bu sefer İstanbul’da Beyazıt Meydanı’nda başlayan şiir söyleşilerinin genç şairlerden öbür meraklıları da vardı. Örneğin Fikret Adil’le Tevfik Kent, Atina’da Papas’la İtürbi’nin becerdiği işi yerine getirmeye çalışıyor, Arif’in kimi ‘söz dizelerini’ kaydediyorlardı. Lakin hepsini değil. Bu kelam dizelerinin kimisi kahvedeki çınar yaprakları ile birlikte uçup gidiyordu. Arif’in ta Adana yıllarına kadar sürecek olan bu denemelerinin en önemli özelliği ‘vuruculuk’tu. Bir öz birikimi taşıyan ‘çekirdek şiirler’.
Işını bir noktada biriktiren ‘lazer’ üzere sözcükler bulmak istiyordu Arif: yakıcı, kavurucu. Bu estetik tavrın genç şairler üstünde bir tesiri oldu mu? Oldu sanıyorum, ancak bunu ortaya çıkarmak için o yılların mecmualarını karıştırmak lazım. Beyazıt Kahvesi’nin ulu günleri 1939-1940 ortası. 1941’de kendi yollarında giden Garipçiler de kısa şiir tipine katkıda bulunuyorlardı; alay değil, acı bir gülümseme karışıyordu şiirlerine: ‘Yazık oldu Süleyman Efendiye…’ Arif’se isyan ediyordu: ‘Döner kebap dönmez olsun!’ Arif’in çelişkileri vardı, kimi gün, sosyalist niyetler ile yetinmiyor, ömrü sorgulayan, hatta kuşku ile gören, Budist-Dadacı ortası bir noktaya varıyordu. Kaçınılmaz olarak silinecek bir kahve telvesi ile yapılmış resmi ve yitecek olan yazılmamış şiiri yeğliyordu. Rimbaud’nun yazdıkları kadar ve tahminen de onlardan çok, yazmadıklarını, vefata dek sonraki suskunluğunu seviyordu. Şiiri yazmaktan, sanatı yapmaktan çok, şiiri ve sanatı yaşamaktan yana idi.”
Kardeşi Abidin Dino ile birlikte 1940-1941 ortasında 2. Dünya Savaşı’ndan esinlenen büyük uzunluk desenler çizen Dino, Sait Faik, Asaf Halet Çelebi, Orhan Veli, İlhan Berk, Fikret Mualla, Cahit Irgat, Bedri Rahmi üzere isimlerle devrin ünlü edebiyat mahfili Küllük kahvesinde düzenlenen edebiyat toplantılarına katıldı.
30 MART 1957’DE HAYATINI KAYBETTİ
Dino ayrıyeten illüstrasyon, heykel ve seramik çalışmaları yaptı ve 1942-1946 yılları ortasında Develi ve Adana’da sürgün hayatı yaşadı.
Hayatı boyunca boksörlükten aşçılığa, oyunculuktan eleştirmenliğe kadar birçok iş yapan Arif Dino hiç evlenmedi. 30 Mart 1957’de İstanbul’da hayatını kaybeden Dino’nun cenazesi Aşiyan Mezarlığı’ndaki aile kabristanına defnedildi.
Arif Dino’nun fotoğraf, desen ve çizimlerini içeren “Yüz” isimli kitabı 2003’te, “İmbikten Çekilmiş Adam” isimli kitabı 2005’te yayımlandı.
Cumhuriyet
