Reuters

Japonya’nın eski başbakanlarından Morihiro Hosokawa, Tomiichi Murayama, Junichiro Koizumi, Yukio Hatoyama ve Naoto Kan, Fukuşima felaketinin 10’uncu yıldönümünde eşzamanlı bildiriler yayınlayarak nükleer güce karşı olduklarını belirttiler.

Japonya’nın güç gereksiniminin yenilenebilir güç kaynaklarıyla karşılanabileceğine inananlar, sıfır karbon tüketimi gayesinde nükleer teknolojisi yerine bu kaynakların tercih edilmesi gerektiğini düşünüyorlar.

Nükleer güç yanlıları, “enerji üretimi, ulaşım, tarım, hayvancılık ve sanayi kaynaklı karbondioksit salınımını sıfıra düşürmek” manasına gelen karbon nötralitesine ulaşmada nükleer gücün kaçınılmaz olduğunu savunuyorlar.

Ülkedeki nükleer tersi kümeler ise bu gayeye ulaşmak için yenilenebilir güç ve hidrojenden güç üretimi başta olmak üzere başka karbon kaldırma sistemlerinin kullanılması gerektiğini düşünüyorlar.

Nükleer gücün geleceği ve güç gereksinimi

10 yıl evvel Japonya’nın Fukuşima eyaletinde meydana gelen sarsıntı, tsunami ve nükleer santral kazasının yarattığı üçlü felaketin yaralarını sarmaya çalışan Japon halkında ülkenin geleceğinin nükleer güçte olmadığı görüşü iyice yük kazanmış durumda.

Ülkenin kamu yayıncısı NHK’in Kasım-Aralık ayında yaptığı bir ankette halkın neredeyse yüzde 70’i nükleer güç santrallerinin sayısının azaltılması yahut büsbütün kapatılmaları gerektiğini düşünüyor.

“Sıfır Nükleer Yüzde Yüz Yenilenebilir” sloganıyla yola çıkan nükleer zıddı harekette başı çeken Sıfır Nükleer Güç ve Yenilenebilir Gücün Desteklenmesi Federasyonu (Genjiren) isimli oluşumun sözcülüğünü yapan tecrübeli siyasetçilerden biri de Naoto Kan.

2010-11 ortasında başbakanlık yapan ve Fukushima felaketi sırasında da hükümetin başında olan Naoto Kan, Japonya’nın nükleer güce hiç bağımlı olmadan yaşayabileceği görüşünde.

Kan’a nazaran Japonya’da ekilebilir 4 milyon hektar topraklarda hektar başına 500 kilovat saat güç üretebilecek güneş panelleri yerleştirilirse her panelin aldığı yıllık 1,000 saatlik güneş gücünden yaratılacak elektrik ölçüsü olan 2 trilyon kilovat saat, Japonya’nın muhtaçlığı olan yıllık 1 trilyon kilovat saatin tam iki katı.

2018 yılında Şinzo Abe hükümeti yenilenebilir gücün, 2030’da ülkenin güç gereksiniminin yüzde 22-24’sini karşılaması maksadını göstermişti. Nükleer güç de öteki yüzde 20-22’sini karşılayacaktı. Yaşanmakta olan koronavirüs pandemisinin de tesiriyle 2020 yılında güç tüketiminin düşmesiyle bir arada yenilenebilir gücün toplam güçteki oranı yüzde 23 üzere tarihin en yüksek sayısına ulaştı.

Lakin güvenlik nedeniyle nükleer güçten büsbütün vazgeçmenin de bedeli var.

Nükleer reaktörlerin kapalı olması nedeniyle geriye kalan yüzde 77 gereksinimin tekrar fosil yakıtlar aracılığıyla giderilmesi ve bunun için hükümetin bir düzineden fazla kömür santrali kurmayı planladığı duyumları alınıyor. Hakikaten hükümet, 2030’a kadar fosil yakıtların ülkenin tüm güç gereksiniminin yüzde 56’sını karşılamasının öngörüldüğünü söylemişti.

Japonya Başbakanı Yoshihide Suga geçen yıl Ekim ayında yaptığı bir konuşmada Japonya’nın 2050 yılına dek sıfır karbon salınımına ulaşarak karbon nötr bir ülke olacağını söylemişti.

Japonya’nın hem fosil yakıt kullanıp hem de 2050’ye dek karbon salınımını nasıl sıfıra düşüreceği tartışılıyor.

Suga, Aralık’ta açıkladığı bir öbür planda ise Abe hükümetinin gayelerini büyütmüş ve 2050’ye dek ülkenin elektrik gereksiniminin yüzde 50-60’ının yenilenebilir kaynaklardan elde edileceğini açıklamıştı.

Nükleer güçten büsbütün kurtulup yenilenebilir güce yatırım yapan ülkelerin ortasında en başarılısı olarak Almanya gösteriliyor.

Nükleer aykırısı manifestoya imza atan eski başbakan ve şu anki Japonya Etraf Bakanı Shinjiro Koizumi’nin de babası olan Junichiro Koizumi, felaketin yıldönümü çerçevesinde yaptığı bir açıklamada Almanya örneğini vermiş ve “Onlar bizdeki Fukuşima felaketini görüp ders aldılar fakat o felaketin başına geldiği bizler ise hiç akıllanmadık” diyerek nükleer enerjiyi hala savunan hükümet üyelerini ve nükleer güç lobisini eleştirdi.

Sıfır karbon salınımı yanılsaması ve nükleer taraftarlığının nedeni

Ülkede nükleer güç taraftarı olarak bilinen ve hükümetteki en güçlü bakanlıklardan biri olan İktisat, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı (METI) ile Fukuşima’daki Daiichi Nükleer Santrali’nin bağlı bulunduğu Tokyo Elektrik Gücü Kurumu (TEPCO), 2050’deki sıfır karbon gayesine ulaşmak için pak, ucuz ve inançlı olduğunu argüman ettikleri nükleer enerjiyi destekleyen bir duruş sergiliyorlar.

Başbakan Suga da onlara takviye veriyor ve nükleer teknolojinin karbon salınımını azaltmada çok değerli olan arz stabilitesi ve ekonomik verimlilik üzere avantajlarına dikkat çekiyor.

Lakin TEPCO’nun hem nükleer güç santrali operatörü ve hem de nükleer gücün güvenliğinden kısmen sorumlu regülatör olması ve gereğince şeffaf davranmaması, nükleer aksileri tarafında uzun yıllardır eleştiriliyordu.

Reuters

Bu çelişkili durum lakin 2011’deki Fukuşima felaketinden sonra Nükleer Regülasyon Şurası isimli bağımsız bir kuruluşun oluşturulmasıyla aşılabildi.

Ülkede nükleer teknolojiyi büsbütün terk etmeye gösterilen direncin bir nedeni olarak nükleer alanına uzun yıllardır yatırım yapmış şirketlerin, araştırmacıların ve şahısların varlığı gösteriliyor.

Öte yandan İkinci Dünya Savaşı sonrası Hiroşima’ya atılan atom bombası üzere bir felakete de uğramış olan Japonya’da nükleer güç tersliğinin bir nedeninin, bu gücün ileride nükleer silaha dönüştürülebilmesi riski olduğu varsayılıyor.

Türkiye’deki Japon nükleer santral projesi

Japonya’da Fukuşima felaketi öncesi Japonya’nın güç muhtaçlığının yüzde 30’unu karşılayan TEPCO ve öteki bölgesel kurumların yönetimi altındaki 50 civarındaki reaktörün şu an yalnızca 2’si çalışır vaziyette, öbürleri atıl duruyorlar. Lakin üçüncü bir reaktörün daha devreye girmesi planlanıyor.

2013 yılında Türk hükümetinin Şinzo Abe hükümetiyle imzaladığı ve Japonya’nın Fransız Engie konsorsiyumuyla ortak geliştirdikleri Sinop nükleer santral projesi Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı’nın fizibilite çalışmasına takılmıştı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2019’da Japonya ziyareti öncesinde verdiği bir demeçte “Hem maliyet hem de takvim bakımından başlangıçtaki mutabakatla ahenk içinde olmayan bir tablo ile karşılaşıldığını” söylemiş ve projenin ilerlemediğini teyit etmişti.

Fukuşima felaketinin doğurduğu sıhhat sorunları sosyo-ekonomik tesirleri

11 Mart 2011’de öğle saat 2:46’da Japonya’nın Pasifik Okyanusu kıyısı yakınında meydana gelen ve Japonya tarihindeki en büyük zelzele olan 9.1 şiddetindeki Büyük Tohoku Sarsıntısı ve dünyada Çernobil’den sonra ikinci en büyük nükleer kazanın yarattığı yıkım ortadan geçen 10 yıla karşın tartışılmaya devam ediyor.

Pek çok kişi radyasyon-kaynaklı olduğu varsayım edilen sıhhat meseleleriyle boğuşuyor, bilhassa çocuklarda tiroid kanseri olayları artış gösteriyor.

Üç reaktörü birden ziyan gören Fukuşima Daiichi Nükleer Santrali’nin müdürü Masao Yoşida, felaketten yalnızca iki yıl sonra 58 yaşında özafagus kanserinden ömrünü yitirmişti. Fedakar müdür, felaket günü ve sonrasında yaptığı müdahalelerle felaketin daha da büyük bir ziyan vermesini önlemişti.

Sarsıntı, tsunami ve nükleer felaketin tesiri insanların akıl sıhhatinde da büyük yaralar açtı. Örneğin nükleer santralin fedakar müdürü Yoşida, yaşanan hayat kayıplarından ötürü kendini sorumlu tuttuğunu ve bir orta seppuku (onurlu bir intihar ritüeli) yapmayı bile düşündüğünü anlatmıştı.

Felaketin yarattığı ekonomik zararın TK milyar doları geçtiği ve o günden bu yana geçen 10 yılda felaketin yaşandığı bölgede yaşayan 40,000 civarında kişinin hala konutlarına dönemediği de gelen bilgiler ortasında.

Fukuşima bölgesinde balıkçılık ve tarımla uğraşanlar, yıllardır bölgede yetiştirilen besinlerin yapılan onca teste karşın radyasyonlu olduğu imajından kurtulamamasından yakınıyorlar. Felaketten sonra ortaya çıkan tritium üzere radyoaktif elementlerin yarı yılının en az 30-40 yıl olduğu düşünülürse daha onlarca yıl beklemeleri gerekecek.

Ne var ki merkezi hükümet şu sıralar Fukuşima nükleer santralinden çıkan binlerce tonluk radyasyonlu kalıntıyı ve suyu ve ne yapacağını tartışıyor. Bir tahlil olarak düşünülen bu suyu okyanusa dökme teklifine ise balıkçılar şiddetle karşı çıkıyorlar.

Toplam 20 bin kişinin hayatını kaybettiği yahut kaybolduğu Fukuşima felaketi, birtakım Japonya gözlemcileri tarafından ülkenin İkinci Dünya Savaşı’nı kaybedip Amerika tarafından işgal edilmesinden sonra yaşadığı ikinci varoluşsal kriz olarak tanımlanıyor.

Sayılarla Fukuşima felaketi:

• Yaklaşık 50 metre doğuya kayan Kuzey Amerika fayının Pasifik Okyanusu fayının üzerine binmesi sonucu oluşan ve 4 dakika süren 9.1 şiddetindeki sarsıntı, Japonya tarihinin en büyük, dünyanın ise dördüncü en büyük sarsıntısı olarak kabul ediliyor.
• Bu zelzele sonucu o gün dünyanın ekseninin 16.5 santimetre kaydığı ve o vakitten beri günlerin de saniyenin 1.8 milyonda biri kadar kısaldığı biliniyor.
• Sarsıntıdan sonra çıkan gücün, Hiroşima’ya atılan 6,600 atom bombasına eşit olduğu iddia ediliyor.
• Sarsıntı sonucu oluşan tsunami dalgasının yüksekliği yer yer 40 metreye ulaşırken karada da 6.5 metre içeriye kadar girip büyük tahribat yarattı.
• Amerikalı uzmanların ölçümlerine nazaran Fukuşima Daiichi Nükleer Santrali’nin reaktörünün erimesi ve çıkan patlama sonrası oluşan gaz bulutunun ulaştığı zehir oranına ulaşmak olağan kaidelerde iki yıl alıyorken Fukuşima’da yalnızca 10 saatte bu tehlikeli sona ulaşıldı ve hatta aşıldı.

Cumhuriyet