Her 10 bireyden 1’inde görülen ve Willis-Ekbom hastalığı olarak da bilinen “Huzursuz Bacak Sendromu”, dünyada en sık rastlanan hudut sistemi bozukluğu hastalıkları ortasında yer alıyor. Kişinin bacaklarındaki kasları daima hareket ettirme, bacaklarını sallama yahut esnetme muhtaçlığı duyduğu ve denetim edilemeyen bir durum olan bu sorun, gün içinde daha çok otururken, dinlenirken yahut uyurken kötüleşiyor ve ömür kalitesini de olumsuz etkiliyor. Bacaklarda yanma, kaşıntı, ürperme, karıncalanma üzere belirtilerle de kendini gösterebilen Huzursuz Bacak Sendromu nedir? Çeşitleri nelerdir? Tedavisi var mıdır? Prof. Dr. Turgut Göksoy Cumhuriyet’e anlattı.
BAYANLARDA ERKEKLERDEN DAHA YAYGIN
Huzursuz Bacak Sendromu nedir?
Bireyin rahatsız edici denetim edilemeyen bir dürtüyle bacaklarını hareket ettirme muhtaçlığı duymasıyla ortaya çıkan, kronik bir hareket bozukluğudur. Olağanda beşerler bir sıkıntıları yoksa bacak ya da ayaklarının farkında değillerdir. Fakat Huzursuz Bacak Sendromu’nda (HBS) hastalar gün içinde birçok kere bu kendilerinde huzursuzluğa yol açan meselelerden yakındığı için hastalığa “Huzursuz Bacak Sendromu” ismi verilmiştir. İngilizce’de hastalığın ismi “Restless Leg Syndrom”dur. 40 yaş altında görülen olaylarda hastalığın aileden kalıtsal olarak geldiği düşünülmektedir. Tıpkı vakitte Willis-Ekbom hastalığı olarak da bilinen HBS çoklukla otururken yahut uzanırken akşam yahut gece saatlerinde gerçekleşir. Hareket etmek rahatsızlık hissini süreksiz olarak hafifletir. Huzursuz Bacak Sendromu her yaşta başlayabilir ve çoklukla ilerleyen yaşla birlikte kötüleşir ve bayanlarda erkeklerden daha yaygındır.
Huzursuz Bacak Sendromu belirtileri nelerdir? Hastalar günlük hayatta ne üzere zorluklarla karşılaşır?
Devamlı Yorgunluk Hissi
Yatakta daima bacaklarını ovuşturan bir müddet sonra kalkıp dolaşmak zorunda kalan hatta duşlara girmek zorunda kalan Huzursuz Bacak Sendromlu hastaların bu yüzden uyku kalitesi bozuktur. Uykularında dinlenmeyi sağlayan non-rem uykusunun yanlışsız dürüst olmaması nedeniyle her sabah yorgun kalkar. Hastalar güya hiç uyuyamamış üzere hatta dayak yemiş üzere yataktan uyanırlar. Uyku bozukluğunun anlaşılması için hastalar bir gece boyunca içinde uyku merkezi olan bir hastanede yatırılarak uyku tahliline tabi tutulmaları kelam bahsidir.
Bacaklarda Huzursuzluk
HBS’si olan hastalar başlarını yatağa koyduğu andan itibaren gün içerisinde boyutu pek anlaşılmayan meseleleri ansızın artar ve onları uyutmayacak kadar büyük bir kaygı haline döner. Uykusuz geçecek yeni bir gecenin başlayacağını eski tecrübelerinden bilen hasta ileri derecede huzursuzdur. Ayaklarında yanma, tuhaf çekilme, karıncalanma, elektriklenmeler ve uyuşmalardan ötürü bacaklarda önemli bir huzursuzluk dürtüsü başlar. Bu nedenle hastalar istemsiz olarak bacaklarını periodik olarak devamlı hareket ettirmek zorunda kalırlar. Bu hareketler manalı ve sistemli hareket olmayıp rastgele sallanma, çekme ve tekmelemeler halindedir. Bu meseleler ekseriyetle her iki bacakta da ortaya çıkar. Daha az olaylarda bu durum kolları da tesirler.
BELİRTİLER EN ÇOK GECE ARTIYOR
Gece bilhassa artan bu hareketlerin birebir yatakta yatan çiftlerde uyumsuzluklara yol açacağı muhakkaktır. Yatakta istemsiz ayak hareketleri hastayı da uykusundan uyandırabilir ve yataktan kalkarak konutta rastgele dolaşmaya mecbur eder. Banyoda suyu açarak ayakları yıkamanın ve ışıkları açarak meskende rahatsız edici biçimde dolaşmaların, başka odalarda yatsalar bile çiftler ortasında huzursuzluğa yol açacağı muhakkaktır. Huzursuzluk her vakit geceleri olmayabilir. Gündüz vakti de huzursuz bacaklar aktive olabilir. Bu şahısların yakın etrafındaki şahıslar son vakitlerde davranışlarında değişiklik olduğunu fark ederler. Meskende ya da işte hapishanede volta atarcasına dolaşması dikkati çeker. Bu hareket muhtaçlığına oburu tarafından ya da karşı konulması ya da bireyin kendisi hareket isteğini bastırmak üzere kendisini zorlarsa, belirtiler daha da kötüleşir.
Canlı konser yahut tiyatrolarda önde oturan bacaklarını hiç durmadan sallayıp, tuhaf formda ileri fırlatan bir seyirciden hiç hoşlanmazlar. Hatta ayağa kalkıp dolaşma ve yine oturma gereksinimi birden tavan yapabilir. Şayet sahneye çok yakın otururlarsa sanatkarın gözü takıldığında dikkatinin dağılma mümkünlüğünün yüksek olduğu unutulmamalıdır. Çünkü bu nedenle konseri yarıda bırakan sanatkarlar da olmuştur. Huzursuz bacak sendromu olanlar bu istemsiz hareketlerine hakim olamayacakları için tiyatro yahut konserlerde en önlerde oturmamaları tavsiye edilir.
SEBEPLERİ DİYABET VE DEMİR EKSİKLİĞİ OLABİLİR
Huzursuz Bacak Sendromu nedenleri nelerdir?
HBS, çok sefer bir öbür hastalığın uzantısı olabilir. Diyabet, kanda demir eksikliği anemisi, depresyon giderici ilaçların denetimsiz ve uzun müddetlerde kullanılması bu duruma yol açabilir. Diyabet ve alkolizm üzere kronik hastalıklar bazen bireyin el ve ayaklarındaki hudutlarda hasar meydana gelebilir. Periferik nöropati denen bu tablo HBS’yi daha da tetikler. Öte yandan anemi sorunu olmadan bile, demir eksikliği huzursuz bacak sendromuna neden olabilir yahut var olan bir durumu daha ağır bir hale getirebilir. Bireyin mide yahut bağırsaklardan kanama hikayesi varsa, ağır adet devirleri yaşıyorsa yahut sık aralıklarla kan bağışı yapması demir eksikliği nedeni olabilir. Şayet bireyde böbrek yetmezliği varsa ve ömrü idame ettirmek için diyaliz tedavisine giriyorsa yeniden anemi ile birlikte demir eksikliği de olabilir. Böbrekler düzgün çalışmadığında, kandaki demir depoları azalabilir. Bu ve beden kimyasında meydana gelen başka değişiklikler Huzursuz Bacak Sendromu’na neden olabilir yahut var olan bir durumu daha ağır bir hale getirebilir. Hasar yahut yaralanma sonucu omurilikte meydana gelen lezyonlar da Huzursuz Bacak Sendromu ile ilişkilendirilmiştir. Omuriliğe anestezi verilmesine neden olan tıbbi müdahaleler de bilhassa bel fıtığı operasyonları sonrası HSB ortaya açabilir.
Parkinson hastalığına yakalanmış bireyler, uzun mühlet ve fazla ölçüde alkol kullanan bireylerde de bu duruma rastlanabilir. Hiperaktif çocuklarda bazen büyüme ağrıları ile karıştırılan H.B.S ağrıları olabilir. Öte yandan; fibromiyalji hastalarının ortalama üçte birinde HBS kelam bahsidir. Kimi bayanlar hamileliklerinin bilhassa son 3 ayında huzursuz bacak sendromu belirtileri yaşamaya başlayabilirler. Çoklukla doğumdan sonra, hormonal dengelerin olağana dönmesiyle birlikte bu hadiselerde belirtiler vakitle ortadan kalkar.
HUZURSUZ BACAK SENDROMU TANISI NASIL KONUR?
Hareket halinde yahut istirahatte bacak yahut ayaklarda huzursuzluk görülmesiyle kendini gösteren bu hastalığın tanısı için;
Anamnez; Bahse yatkın bir doktorun hasta şikayetlerinden hastalığı basitçe süzüp tanıyı koyması mümkündür. Her cinste ve yaşta bulunmasına karşın bayanlarda ve orta yaşı devirenlerde daha fazla oranda rastlanır.
Laboratuar tahlilleri; Diğer hastalıkların uzantısı olabileceği için; kan şekeri, kan sayımı, kanda demir ve demir bağlama kapasitesi ve kimi vitamin düzeylerinin ortaya konulması gerekmektedir.
Elektromiyografi (EMG); Öte yandan bacak kas ve sinirlerindeki aktiviteyi ortaya koyacak EMG misal belirtilerden HBS’yi ayırt etmede yardımcı bir teşhis metodudur.
Uyku tahlili; HBS’da günlük hayatta en çok bozulan uykudur. Kalitesi düşmüş devamlı kendini yorgun hisseden hastalarda uyku tahlili HBS tanısı koymada altın standartlardan birisidir. Zira uyku sırasında bir yandan EEG ile beyin elektrik aktiviteleri ölçülürken öbür yandan kalp atım sayısı, teneffüs sayısı, soluk durması (apne) üzere parametrelerin yanında bacaklara bağlanan elektrodlar yardımıyla gece boyunca istemsiz olarak kaç kere bacakta huzursuzluğa ilişkin sıçrama olduğu ölçülür. Bunların sayısı hastalığın şiddetini gösterdiği üzere tedavi sonucunda azalması da tedaviyi izlemede kullanılan aşikâr başlı değerlendirmelerden birisidir.
Huzursuz Bacak Sendromu’nun tedavisi var mıdır? Varsa tedavi formülleri nelerdir?
Elbette; Huzursuz Bacak Sendromu’nun tedavisi vardır. Birinci evrede bireylerin günlük ömür aktivitelerinin düzenlenmesi ele alınmalıdır.
GÜNLÜK ÖMRÜN DÜZENLENMESİ
Huzursuz bacak belirtilerine sahip olan bireylere olumsuz alışkanlıklardan arınmış bir hayat sürmesi önerilir. Varsa kahve ve alkol bırakılmalı, uykuları yine düzenlenmelidir. Serin, sessiz, rahat bir uyku ortamına sahip olmak, her gün tıpkı saatte yatağa girmek ve kalkmak, birebir vakitte her gece en az yedi saat uyumak hakikat bir halde dinlenmeyi sağlayacaktır. Hastaların bol su içmeleri ve sıkmayan rahat ayakkabılar giymesi önerilir. Spor yapmıyorsa buna başlamasının gerekli olduğu anlatılmalıdır. Beslenmede esansiyel yağlara yer verilmeli sindirim zorluğuna yol açacak ya da zorun çıkaran besinler diyetinden çıkarılmalıdır.
İLAÇ TEDAVİSİ
Kuşkusuz tedavide birtakım özel ilaçlar da kullanılması gerekmektedir. HBS olan bireylerde kimi vitamin ve hormon eksikliklerinin tespit edilmesi ve bunun düzeltilmesi kaidedir. Bu çerçevede vitamin tedavisi hudut ucu tahrişlerinde aktif sonuçları olan B12 ve B6 vitaminleri HBS’lu hastalarda faydalı sonuçlara yol açacaktır. Öte yandan D vitamini, Çinko ve selenyum eksikliğinin tamamlanması belirtileri azaltabilecektir. Demir eksikliği anemisi kelam konusu ise tamamlanana kadar hastaya demir ilaçları (tablet ya da enjeksiyon) verilmeli ve demir içeren beslenme önerilmelidir. Yeniden bedende dopamin eksikliği varsa bunun tespit edilip yerine konması gerekecektir. Gabapentin kümesi ve anksiyete giderici ilaçların da giderek arttırılan dozlarda ve tertipli olarak kullanılması gereklidir ve ortalama 6 ay devam ettirilir. Ayrıyeten uyku bozukluğu olan kolay uykuya dalamayan ve sık sık uyanan HBS hastalarda uyku ilaçları, melatonin ve kasılmış çok istemsiz çok hareketler nedeniyle kasılı duran bacak adalelerini gevşetmek için kas gevşetici ilaçlar kullanılması önerilir.
FİZİK TEDAVİ UYGULAMALARI
Huzursuz Bacak Sendromu olan hastaların bacaklarına TENS, interferens vakum ve manyetik alan üzere tedavi seçenekleri yapılabilir. Bazen parafin ve fango uygulamaları da tedavide tercih edilebilir.
Başka uygulamalar ise kanın alınıp içine ozon katarak hastaya tekrar seanslar halinde verildiği bir tedavi sistemi olan ozon tedavisidir. Birçok hastanın belirtilerini azalmasına yol açan faal bir uygulamadır. Bunun dışında, bacak ve ayaklara damarları çalıştırıcı soğuk- sıcak alterne banyolar yapılmalıdır. Sıcak ile başlayan ve bitirilen uygulamaların yaklaşık 20 dakikadan az olmamasına dikkat edilir. Sistemli yüzmeler de HBS olan hastaları rahatlatan uygulamalar ortasındadır. Antrenman ve masaj uygulamaları da kasılı kalmış bacak adalelerini gevşetmek için masaj meselelerin azaltılmasında sıklıkla önerilen uygulamalardandır. Orta derecede, nizamlı olarak idman yapmak HBS belirtilerini hafifletebilir, lakin dikkatli olmak gereklidir. İdmanda çoka kaçmak yahut günün çok geç saatlerinde çalışmak semptomları ağırlaştırabilir.
Cumhuriyet
