AKP, “daraltılmış bölge seçim sisteminin matematiksel olarak Cumhur İttifakı’na yarayacağını” düşünürken, MHP’nin ise sistemle ilgili bilhassa “HDP”ye ve “sistemden yola çıkarak, dini yapıdaki partilerin kurulabileceğine” yönelik tasası bulunuyor. MHP’ye nazaran, “daraltılmış bölge seçim sistemi, etnik ve dini yapıları öne çıkarabilir, bölgede güçlü partilerin parlamentoda temsilini güçlendirir ve bu durumda da temsilde adalet geçersiz kılınır.” MHP’nin, seçim sistemine yönelik bu tavrının 2023’te tekrar partilerin mevcut d’hondt sistemiyle seçime girecekleri seçeneğini güçlendiriyor. Lakin AKP ise yüzde 50+1’i “riske atmak istemiyor.”
AKP, 2023’e iki yıl kala, yasal mecburilik hasebiyle SPY ve seçim maddeleri üzerindeki çalışmasını büyük oranda tamamladı. Çalışmanın, önümüzdeki günlerde de MHP’ye sunulacağı belirtiliyor. AKP’nin yasalar üzerinde yaptığı çalışmada, “seçim sistemleri” ile ilgili detay da yer alıyor. AKP, 2023’e, “daraltılmış bölge seçim sistemi” ile gitmek istiyor. Bu nedenle de çalışmasında “daraltılmış bölge seçim sistemine” yönelik adımlar atıldı.
‘MATEMATİKSEL AVANTAJ’
“Daraltılmış bölge seçim sisteminin” uygulanması durumunda Türkiye’deki seçim etrafı sayısı da artacak. Sisteme nazaran, her vilayet, 5 milletvekili çıkaracak biçimde seçim etraflarına ayrılacak. Seçim barajının yüzde 7 olması durumunda, ülke seviyesinde en az yüzde 7 oy alan partiler, aldıkları oya nazaran milletvekilliklerini paylaşacak. Siyasi partiler de bu sisteme nazaran, her seçim bölgesi için milletvekili sayısının iki katı kadar aday gösterebilecek. Seçmenler ise bu adaylar ortasından istediği ve yalnızca bir milletvekili adayına oy verebilecek. Yurttaşlar da oy kullanırken evvel partiyi sonra da milletvekillerini seçecek. AKP iktidarı, bu sistemin uygulanmasının “her bölgede seçmen ve seçilen ortasında yakınlık sağlayacağı” görüşünde. Ayrıyeten matematiksel olarak bu sistemin uygulanması “oy oranı yüksek partilere yarayan bir sistem” olarak da biliniyor.
AKP’nin, uzun bir ortadan sonra yine “daraltılmış bölge seçim sisteminden” yana tutum sergilemesinin altında, “son mahallî seçimlerin tesiri olduğu” vurgulanıyor. AKP, son mahallî seçimlerde 11 büyükşehiri CHP’ye kaptırmış ve vilayetler bazında da ittifakın oyları düşmüştü. AKP, birebir durumun 2023 seçimlerinde de “yaşanma ihtimalinin önüne geçmeyi hedefliyor”. Bu nedenle, başta İstanbul, Ankara, İzmir olmak üzere büyükşehirlerdeki Cumhur İttifakı’nın temsil oranını artırmayı planlıyor. AKP’ye nazaran, “eğer daraltılmış bölge seçim sistemi” uygulanırsa, “özellikle, üç büyükşehirde HDP’nin milletvekili çıkarmasının neredeyse imkânsız olacağı” vurgulanıyor.
1991 ÖRNEĞİ
AKP, bu durumla ilgili 1991 yılındaki uygulamayı da anımsatıyor. O devir Türkiye’de “daraltılmış bölge seçim sisteminin uygulandığına” atıfta bulunarak, 1991 yılında oyların yüzde 27’sini alan DYP’nin Meclis’teki sandaye sayısının yüzde 39’unu kazandığına, oyların yüzde 10’unu alan DSP’nin ise sandalyelerin yalnızca yüzde 1.5’ini kazanabildiğine işaret ediliyor. Bu örnekten de yola çıkılarak “Cumhur İttifakı’nın daraltılmış bölge seçim sistemiyle parlamentodaki temsil oranının artacağı” hesaplanıyor.
MHP’NİN TELAŞI, HDP’NİN BÖLGESEL GÜCÜ
MHP’de daraltılmış bölge seçim sisteminin metropollerde “HDP’ye dezavantaj sağlamasına rağmen bilhassa partinin oy oranlarının yüksek olduğu Doğu ve Güneydoğu vilayetlerinde bunun tam karşıtı bir sonuçla karşılaşabileceğine” dikkat çekiliyor.
Bu sistemin uygulanması halinde “HDP’nin bölgedeki gücünün artacağı ve mahallî siyasete odaklanacağı, merkezi idareden de ayrılmayı hedefleyeceğine” işaret ediliyor. Böylelikle parlamentoda şu anda 56 milletvekili ile temsil edilen HDP’nin, milletvekili sayısının mevcut sistemden çok daha fazla olacağı belirtiliyor.
Ayrıyeten MHP, “sistemin temsilde adaleti etkisiz kılacağının” da altını çiziyor.
MHP’ye nazaran, “bu sistem küçük partilere dezavantaj sağlayacağı için Millet İttifakı’nın bileşenlerini de artırabilir.” Bununla birlikte MHP, sistemin, “partilerin kurumsallığının ortadan kaldırılmasına davetiye çıkardığı üzere, seçmende ‘ayrıştırıcı etki’ yapabileceğini” de varsayıyor.
AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli’nin “seçim sistemiyle ilgili son kelamı söyleyeceği, lakin MHP’nin kabul etmemesi durumunda mevcut d’hondt sistemiyle seçime gidilmesinin daha güçlü bir seçenek olduğu” vurgulanırken, “anketlerde oy oranı düştüğü görülen AKP’nin yüzde 50+1’i ise riske atmak istemediğinin” altı çiziliyor.
Cumhuriyet
