Yöneylem Toplumsal Araştırmalar Merkezi tarafından, Türkiye Siyaset Panelistleriyle 27 vilayette 3605 görüşme yapılarak gerçekleştirilen araştırma, bir haftadır açıklanan anketleri doğrulayan ortak noktalar olmakla birlikte yeni ve farklı bilgileri de ortaya koyuyor. Yurttaşın darbe muhtemelliğine bakışı, 128 Milyar TL’nin siyasete yansıması, fakirleşme ve elbette Cumhurbaşkanlığı seçimleri konusu ana gündem unsurlarını oluşturuyor. Yöneylem Toplumsal Araştırma Merkezi Araştırmalardan Sorumlu Genel Koordinatörü, siyaset bilimci Doç. Dr. Derya Kömürcü’yle birinci sefer Cumhuriyet aracılığıyla açıkladıkları araştırmanın sonuçlarını değerlendirdik.

ARTIK GÜNDEM BELİRLEYEMİYOR

– Merkez Bankası’nın buharlaşan 128 milyar Dolar’ı çok tartışıldı. Erdoğan’ın açıklamalarını tatmin edici bulmayanların oranı yüzde 58,1. Bu oran bize siyaseten ne söylüyor?

Her şeyden evvel muhalefetin “128 milyar dolar nerede?” kampanyasının, beklenenin de ötesinde bir tesiri olduğunu, sadece Erdoğan ve AKP terslerinin değil, AKP-MHP ittifakına oy vermiş olanların da ziyadesiyle dikkatini çektiğini söyleyebiliriz. O denli ki 24 Haziran 2018’de AKP’ye oy verenlerin yüzde 43’ü, MHP’ye oy verenlerin yüzde 30’u bu açıklamaları tatmin edici buluyor. Aslında bu husus da öteki pek çok mevzu üzere, son devirde Erdoğan’ın, kendi oluşturamadığı gündemleri yönetim etme meşakkatini, açıkça ortaya koyuyor. Görmezden gelmeyle başlayıp, inkâra ve utangaç açıklamalara uzanan bir tutarsızlıklar siyaseti içinde, seçmen artık Erdoğan ve öbür yetkililerin açıklamalarını inandırıcı bulmuyor.

İŞSİZ SAYISI 12 MİLYONUN ÜZERİNDE

– Türkiye’nin en acil çözülmesi gereken problemi iktisat. Fakirleşme oyların düşmesinde ne kadar tesirli oldu?

Evet, Türkiye’nin en acil çözülmesi gereken problemi, seçmen tarafından farklı biçimlerde lisana getiriliyor olsa da “ekonomi.” Ekonomik kriz, geçim ezası, hayat pahalılığı, enflasyon ya da işsizlik üzere başlıklarla lisana getirilen tüm şikayetler bir ortada ele alındığında, iktisatla ilgili sıkıntılar, vatandaşlar tarafından yüzde 80’in üzerinde bir oranda en kıymetli sorun olarak bedellendiriliyor. Doğal olarak tüm bu meseleler, şahsen yaşayarak da gördüğümüz üzere, “derin bir yoksullaşma”yı beraberinde getiriyor. Bugün Türkiye’deki hanelerin yarısı, geçtiğimiz ay içinde karşılayamadığı bir temel muhtaçlığı ya da ödeyemediği bir faturası olduğunu lisana getiriyor. Yeniden TÜİK tarafından yüzde kaç olarak açıklanırsa açıklansın, işsiz sayısının 12 milyonun üzerinde olduğu, yaptığımız araştırmalarda ortaya çıkıyor. Her dört bireyden üçü Türkiye iktisadının son bir yılda daha berbata gittiğini söylüyor. Gelecek yılın daha berbat olacağını düşünenler, yüzde 50’nin üzerinde. Bu türlü bir tablonun, oy tercihlerine yansımaması düşünülebilir mi? Pekala “Yeterli düzeyde mi?” derseniz, mutlaka “hayır”. Lakin o noktada da Türkiye siyasetinin özgünlükleri devreye giriyor. Türkiye’nin çok ve şuurlu bir biçimde kutuplaştırılarak konsolide edilmiş seçmen tabanlarındaki oynaklık, beklenenden çok daha yavaş gerçekleşiyor. Bunda konsolidasyondan kaynaklı çözülememe durumu kadar, kopmaya hazır seçmeni ,kendisine çekecek bir muhalif çekim merkezinin oluşamamış olması da kıymetli bir rol oynuyor.

İMAMOĞLU BAYANLAR VE KÜRTLERDEN

YAVAŞ MİLLİYETÇİLER VE MUHAFAZAKÂRLARDAN

– Bu pazar seçim olsa Erdoğan’ın karşısında kimin talihi daha fazla?

Erdoğan’ın oyu, karşısında kim olduğundan bağımsız bir biçimde yüzde 37-38 aralığında seyrediyor. Buna karşılık “Erdoğan’a asla oy vermem” diyenler her ay biraz daha artıyor. Araştırmamıza nazaran bu oran, yüzde 48’e çıkmış durumda. Öte yandan muhalefetin Erdoğan karşısında mutlaklaşmış bir adayı olmadığı için, sağlıklı bir sonuca ulaşabilmek maksadıyla seçmenlere “Bu Pazar cumhurbaşkanlığı seçiminin 2. çeşidi yapılsa, şu iki adaydan hangisine oy verirsiniz?” halinde bir soru yöneltmeyi tercih ediyoruz. Bugüne kadar Erdoğan karşısında 2. çeşit adayı olarak sorduğumuz farklı isimler ortasında, nizamlı olarak iki isim, Mansur Yavaş ve Ekrem İmamoğlu, Erdoğan’ı geçmeyi başarıyor. İmamoğlu’nun avantajı, net bir biçimde gençlerden, bayanlardan ve Kürtlerden daha fazla oy almayı başarıyor olması; dezavantajı ise milliyetçi-muhafazakâr seçmen kitlesinden hudutlu sayıda seçmeni kendisine çekebilmesi. Buna karşılık Yavaş, milliyetçiler ve muhafazakârlardan aldığı takviyeyle kendi oyunu arttırırken; Erdoğan’ın oy oranını da aşağı çekmeyi başarıyor. Bana o denli geliyor ki, önümüzdeki cumhurbaşkanlığı seçiminin birinci tipi, muhalefet açısından ikinci çeşidinden çok daha kritik. Bu yüzden birinci tıp için, gerçek bir stratejinin geliştirilmesi, son derece değerli.

KUTUPLAŞTIRICI VE ÇATIŞMACI LİSAN

– Bu hafta sizinle birlikte üç kamuoyu araştırması da AKP’nin oyunu yüzde 27 bandında veriyor. Oyunu kime kaptırıyor AKP?

TÜRKİYE YETERLİ YÖNETİLMİYOR

– Yalnızca AKP-MHP ittifakının değil, Erdoğan’ın da oy oranı düşüyor. Şubat’a nazaran de önemli fark var. Bu kadar kısa müddette ortanın açılmasının nedeni?

Aslında Türkiye siyasetinde bir müddettir enteresan bir dinamik işliyor. Bu ülkede siyasal alan esasen hiç de geniş değildi, lakin “Türk tipi başkanlık sistemi”ne geçildiğinden beri TBMM üzere, partiler de giderek ehemmiyetini yitirmeye, başkanlar ön plana çıkmaya başladı. O denli ki seçmenlere parti tercihini sorduğunuzda, yüzde 20’ye yaklaşan kararsız seçmen oranı, kelam konusu cumhurbaşkanı tercihi olduğunda, yüzde 8’in altına düşüyor. Hasebiyle insanların gözü kulağı önderlerde. Erdoğan’ın siyaset biçimi da bunu güçlendirecek nitelikte. İşler iyi giderken, bu, kendisi açısından hakikat da bir strateji. Lakin rüzgâr aykırı döndüğünde de ne kadar güçlü olursanız olun, sorumluluktan kaçmanızı güçleştiren bir durum kelam konusu. Bu açıdan bakarsanız, son üç ayda Koronavirüs salgınının idaresinden, aşı tedariki ve aşılama konusuna, “lebalep” dolu kongrelerden Merkez Bankası döviz rezervinin buharlaşmasına kadar pek çok bahis, temelde yatan ve hiç hafiflemeyen ekonomik krizin de çarpan tesiriyle, AKP kadar Erdoğan’ın da oy takviyesini etkiliyor.

AKP’LİLERE NAZARAN DARBE TEHLİKESİ YOK

– İktidar her fırsatta darbe konusunu gündeme taşıyor. Neredeyse 27 Mayıs’ı tartışamaz hale geldik. Lakin sizin araştırmanızda AKP’liler bile Türkiye’de bir daha darbe tehlikesi olduğunu düşünmüyor. Daima birebir tartışma etrafında dönmek AKP oylarını sanıldığı üzere konsolide etmiyor manasına gelir mi bu?

Doğrusu bu bir strateji ve bu stratejinin işe yaradığı vakitler yok mu? Var. Ancak geldiğimiz nokta itibariyle Erdoğan ve AKP’nin, emekli amirallerin yazdığı bir bildiri ya da bir muhalefet milletvekilinin sarf ettiği bir cümleyle, darbe tehdidini vatandaşların gündemi haline getirebilme kabiliyetini ,yitirdiğini görüyoruz. Zira darbe konusu da başka pek çok husus üzere manalı bir ideolojik telaffuz içinde, diğer ögelerle eklemlendiğinde toplumda bir karşılık buluyor. Meğer bizim, AKP’de her gün biraz daha fazla gördüğümüz şey, ideolojisini, parti kimliğini ve takımlarını yitiren, tek adamın gerisine dizilen bir siyasetçiler kümesi. Doğal ki Erdoğan’ın kendi etrafında konsolide etmeyi başardığı ve “Benden sonrası tufan” telaffuzuna inandırdığı bir seçmen kitlesi var. Türkiye Siyaset Paneli, Mart ayı araştırmamızda özel olarak partilerin çekirdek ve sadık seçmenlerini incelediğimizde gördük ki, AKP’nin yüzde 15 civarında “asla vazgeçmem” diyen çekirdek ve “Asla vazgeçmem” demese de pratikte vazgeçmeyen yüzde 9 civarında sadık seçmeni var. Aslında bence tüm araştırmalar AKP’nin her ay biraz daha kendi çekirdek ve sadık seçmenine hakikat çekildiğini gösteriyor. Bu yüzden kopuşlar yavaş ancak bir süreklilik arz ediyor.

Cumhuriyet