Getty Images2017 yılında elektronik kelepçeyle mesken hapsine mahkum edilmiş bir kişi

Bundan altı yıl evvel 8 Mart’ta üç bakanlık bir ortaya gelerek bayana karşı şiddet ve aile içi şiddetle uğraş etmek için elektronik kelepçe uygulamasının devreye girmesi ismine bir protokol imzaladı.

Şiddet faili ya da şüphelisi olan erkeklere yönelik uzaklaştırma kararı alan bayanların korunması için devreye girmesi planlanan elektronik kelepçe, kimi kentlerde başlayan pilot bir uygulama oldu.

İçişleri Bakanlığı’nın ocak ayında yaptığı açıklamaya nazaran elektronik kelepçe bugüne kadar 201 hadisede kullanıldı.

Lakin avukatlara ve bayan hakları aktivistlerine nazaran bu sayı kâfi değil.

Avukat Selin Nakıpoğlu, “Günde en az üç bayanın erkek şiddeti sonucu hayatının çalındığını düşünürsek elbette bu sayı çok düşük” diyor.

Nakıpoğlu, “Şiddet failleri hakkında uzaklaştırma kararı alan bayanlar, uzaklaştırma kararlarını ihlal eden erkekler tarafından öldürülüyor. Kolluk güçleri fakat bayanlar öldükten sonra geliyor; elektronik kelepçe bayanları hayatta tutmak için kullanılmıyor” kelamlarını de ekliyor.

Öteki yandan Boğaziçi Üniversitesi’ne atanan rektörü protesto emeliyle düzenlenen hareketlere katılan onlarca şahsa elektronik kelepçe takılması kararı alındı.

Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu Bayan Meclisleri Genel Sekreteri Fidan Ataselim, bayana yönelik şiddetle ilgili hızlı kararlar alınmasını savundukları bir devirde “Boğaziçi Üniversitesi’nde demokratik itirazlarını lisana getirenlerin bir gecede yakalanmasının” bir çelişki olduğunu öne sürüyor.

Ataselim, “Kadın katillerine, kuşkulu bayan vefatlarında muhtemel faillere, tecavüzcülere hemencecik takılmayan o kelepçe, gençlere ve bir üniversiteye vuruldu” saptamasını da ekliyor.

Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı ise BBC Türkçe’ye yaptığı açıklamada elektronik kelepçenin bayana şiddetle gayret etmek için yaygınlaştırılmaya başlandığını vurgulayarak, “Elektronik kelepçe uygulamasını 81 vilayette yüksek riskli olaylarda kullanarak şiddet mağdurlarını faal halde muhafazaya devam edeceğiz” dedi.

Yerli elektronik kelepçe de üretilecek

Adalet Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı ortasında imzalanan protokolle 8 Mart 2015’te elektronik kelepçe uygulamasına dair bir karar alındı.

Bu karar, 6284 sayılı “Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun” kapsamındaydı.

Birebir vakitte İçişleri Bakanlığı’nın bin kapasiteli Elektronik Kelepçe İzleme Merkezi’ni bu yılın ocak ayında devreye sokacağı belirtildi.

Başka yandan İsrail’den ithal edilen elektronik kelepçeler yerine yerli üretimin hayata geçirileceği geçen yıl Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank tarafından açıklandı.

Üretilen yerli kelepçelerin test emelli Eylül 2020’de Adalet Bakanlığı’na teslim edileceği aktarılmıştı.

‘PERSONELİN VE KELEPÇENİN YETERSİZ OLDUĞU SÖYLENİYOR’

Lakin avukatlar, bayana karşı şiddet davalarında yargıçların elektronik kelepçe kararını çok az verdiğini vurguluyor.

Karar alınsa dahi işçi ya da kelepçe eksikliğinden uygulamaya geçilmediği belirtiliyor.

Avukat Yelda Koçak, “Potansiyel şiddet faillerini durdurmak hedefiyle uygulanması tarafında talep etsek de bir türlü elektronik kelepçeyi taktıramıyorduk. ‘Yeterli işçi yok, kâfi kelepçe yok’ karşılığı verildi hep” diyor.

Bu yüzden avukatlar, Boğaziçi Üniversitesi hareketlerine katıldıkları için konut mahpusu verilen öğrencilere elektronik kelepçe takılması kararının çelişkili olduğunu lisana getiriyor.

Avukat Koçak, “Devletin elinde bu kadar kelepçe var madem, madem ki 24 saat içinde takabilecek çalışanınız var, neden bayanların hayatı için istihdam edilmiyor bu işçi ve bayanlar için kullanılmıyor bu kelepçeler, diye soruyoruz” açıklamasında bulunuyor.

EPABoğaziçi Üniversitesi hareketlerine katıldığı gerekçesiyle konut hapsine mahkum edilen Melis Akyürek

“SADECE BAYANA KARŞI FİİLLERE HAS BİR SİSTEM OLARAK KURGULANMADI”

Mevzuyla ilgili BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı, elektronik kelepçenin 2020 sonuna kadar 15 pilot vilayette uygulandığını aktardı.

Bu sistemin bilhassa yüksek riskli olaylarda şiddet mağdurlarının can güvenliğinin sağlanmasında son derece tesirli olduğunu vurgulayan Bakanlık, bunun üzerine ülke geneline yaygınlaştırılması çalışmalarının İçişleri Bakanlığı ile işbirliğinde tamamlandığını tabir etti:

“Yeni sistem, bayana yönelik şiddetle çabadaki kararlılığımız ve 6284 sayılı kanunun faal uygulanması çerçevesinde atılmış değerli bir adımdır.”

Elektronik kelepçelerin başka cürümlerle bağlı davalarda kullanılmasıyla ilgili tenkitlere cevap olarak Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı, “Sadece bayana karşı fiillere mahsus bir sistem olarak aslında kurgulanmış yahut bu halde duyurulmuş değil” açıklamasında bulundu.

İçişleri Bakanlığı ve Adalet Bakanlığı ise bahisle ilgili sorularımıza karşılık vermedi.

“UZAKLAŞTIRMA KARARI CEBİNDE OLAN YÜZLERCE BAYAN ÖLDÜRÜLÜYOR”

Avukatlar, şiddet faillerinin konut hapsine alınmadan da elektronik kelepçe ile bayanların korunmasının mümkün olduğu görüşünde.

Avukat Yelda Koçak, modemin bayanlara verilmesi takdirinde potansiyel failin yaklaşmasıyla sinyal göndermesinin sağlanabileceğini aktarıyor:

“Polis, yaklaştığı sinyalini alır almaz olay yerine müdahale ettiğinde bayanlar hayatta kalır, ki biliyoruz, uzaklaştırma kararı cebinde olan onlarca, yüzlerce bayan öldürülüyor. Ve bayanlar tekraren müracaat yapıyorlar. Bunun en uç örneği Eskişehir’de Ayşe Tuba Arslan’dır.”

Eskişehir’de yaşayan Ayşe Tuba Arslan, 2019 yılında hakkında 23 sefer hata duyurusunda bulunduğu eski eşi tarafından öldürüldü.

Arslan’ın son dilekçesinde eski eşiyle ilgili, “Yalçın Özalpay isimli şahısla ilgili başvurmadığım tüzel süreç kalmadı. Bu şahıstan vefat tehdidi alıyorum. Benim mevtim gerçekleşince mi bana yardım edeceksiniz?” dediği ortaya çıkmıştı.

Vefatından sonra Ayşe Tuba Arslan’ın Eskişehir’de savcılık ve emniyete iki yıl içinde Özalpay hakkında hakaret, tehdit ve kolay yaralama argümanlarıyla 23 sefer cürüm duyurusunda bulunduğu ortaya çıktı.

Adalet Bakanı Abdülhamit Gül bahisle ilgili, “Adalet, kapısına gelenin feryadına sessiz kalamaz. Bu hususta yargısal olarak en ufak bir aksaklık yaşandıysa HSK (Hâkimler ve Savcılar Kurulu) gerekli müeyyideyi uygulayacaktır” demişti.

Lakin emniyet üniteleri hakkında yapılan soruşturmada ‘İhmal yok’ sonucu çıktı.

Yargıçlar ve Savcılar Heyeti da fail Yalçın Özalpay hakkında mesken mahpusu uygulamayan hakim hakkında ‘Kovuşturmaya yer yok’ kararı verdi, belgeyi kapattı.

Yalçın Özalpay ise ömür uzunluğu mahpus cezasına çarptırıldı.

“CAYDIRICI TESİRİNİ GÖZLEMLEDİK”

Elektronik kelepçe, bayana karşı şiddetle çabada tek deva olmasa da işe yarayan pratik bir tahlil olarak görülüyor.

Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu’ndan Fidan Ataselim, elektronik kelepçe kararının alındığı olaylarla ilgili şu müşahedesini paylaştı:

“Birkaç ay boyunca caydırıcı tesirinin olduğunu gözlemledik, erkeklerin çekinmelerini sağladı. Hayatına devam edebilen bayanlar oldu.”

Getty ImagesElektronik kelepçelerle muhakkak bir aralık uzaklaşan ya da yakınlaşan fail tespit edilebiliyor

‘HAKLARIN TARTIŞILMASI ŞİDDETİ ARTIRIYOR’

Avukatlar ve bayan hakları aktivistleri, bayanların korunması için 6284 sayılı kanunun ve İstanbul Mukavelesi’nin uygulanması gerektiğini vurguluyor.

Şiddete uğrayan ya da baskı altında olan bayanlara kapalı bir sığınma imkanının tanınması, direkt bir şiddet çizgisinin, cinsel şiddet merkezleri ve tecavüz kriz merkezlerinin kurulması da lisana getirilen talepler ortasında.

Avukat Selin Nakıpoğlu, “İstanbul Kontratı ile taraf devletlere erkek şiddeti ile çaba için yüklenen ödevlerden, tedbire ve muhafaza ödevi ihmal edilmektedir” vurgusunu yapıyor.

Avukat Yelda Koçak da İstanbul Mukavelesi ve 6284 sayılı kanun hakkında yürütülen tartışmaların sona erdirilmesi gerektiğini vurguluyor:

“Bunların tartışmaya açılması uygulamaları zayıflatıyor. Faillerde, ‘Nasıl olsa devlet bunları kaldıracak, esasen gerçek değil’ üzere bir izlenime sebebiyet veriyor. Kaldırılmasa bile tek başına tartışılması, şiddeti artıran bir tesire sahip.”

“UZAKLAŞTIRMA KARARLARI UYGULANMALI”

Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu’ndan Fidan Ataselim de 6284 sayılı kanunun şiddete uğrayan bayanları müdafaayla ilgili unsurlarının faal uygulanması gerektiği görüşünde:

“Yasanın da söylediği üzere şiddete uğradığını tabir eden, mevt tehdidi altında olduğunu söyleyen bayanlar, fizikî şiddete uğrama kaidesi aranmaksızın korunmalı.

“Kolluk güçlerinin o bayanla ilgili önleyici adımları devreye sokması gerekiyor. Bu önlemlerden biri uzaklaştırma kararıdır. Bu kararların faal uygulanması kural. Uzaklaştırma kararının üç kez ihlal edilmesi durumunda mahpus cezası var, bunların uygulanması gerekir.”

Cumhuriyet