Kabul etmemekte epey direnip Başkanlık koltuğunu bırakıp gitti lakin Donald Trump’ın beyaz üstünlükçü, ırkçı “düşüncelerinin” mensubu olduğu Cumhuriyetçi Parti üzerinde hâlâ tesirli olduğu sır değil. Parti içinde bundan şad olmayanların sayısı da oldukça fazla. Bunu Cumhuriyetçi Parti içinde Trump’ın çizgisinden rahatsızlık duyanların ayrılıp bir diğer parti kuracaklarına ait haberlerden anlamış bulunuyoruz. Tuhaflık şurada ki şahsen Trump’ın kendisi de diğer bir parti kurup “mücadelesini” sürdürme niyetinde. O halde ayrılmayı düşünenler Trump’ın temsil ettiği “fikirlerin” partide hâkim olduğuna inananlar demek ki.
Cumhuriyetçi Parti’de “parti içi ayrışma” haberleri yeni gelişme değil natürel. Daha doğrusu 2016’dan, yani Trump’ın başkanlığa adaylığını koyduğu andan beri partinin ikiye bölünmüş olduğunda kelam edilir. Artık yeni olan, ayrılanların parti kuracakları tezi. Her partide olduğu üzere Cumhuriyetçi Parti’de de aday ya da önder olsun “kişiye” yönelik yansılar parti içi ayrılıklara yol açabilir. Örneğin 1964 yılında da Barry Goldwater partisinin adaylığını kazanınca ölçülü birçok Cumhuriyetçi onu desteklemeyi reddetmişti. İki yüz yıl evvel de oldu bunun bir gibisi. 1884’de ıslahat yanlısı Cumhuriyetçiler (Mugwumps sıfatıyla anılırlardı) partinin yolsuzluklarıyla bilinen lider adayı James G. Blaine’i desteklemeyi reddedip, Demokrat Parti’nin adayı Grover Cleveland’ı desteklemişlerdi. Reformcu Cumhuriyetçiler ne kadar tesirli oldu bilinmez lakin Cleveland, Blaine’i az farkla mağlup etmişti. Partisine yansısını bu türlü gösterenler de var. Her parti içi ayrılık öbür bir parti kurmayla sonuçlanmıyor yani.
ABD’de sistem iki parti üzerine heyeti ancak bu anayasa uyarınca ya da maddelerle oluşturulmuş değil, kimse iki partiyle götürelim bu işi dememiş, vakitle bu hale gelmiş sistem. Gerçekten irili ufaklı partiler var ABD’de bilindiği üzere. ABD’nin esaslı iki partisi de o denli kolay parçalanamaz diyenler varsa, yanılırlar. Hem Cumhuriyetçi hem de Demokratik Parti bölünmeler yaşamıştır tarihlerinde. Ülkenin iki büyük siyasi partisi vardı evvelce: Demokratlar ile Whigler. Whigler içindeki bölünmeden Cumhuriyetçi Parti çıktı,1850’lerde.
Yakın vakitlere kadar rastlanılmış bir olgudur partilerin bölünmesi ya da içlerinden öteki partiler çıkması. Mevzumuz Cumhuriyetçi Parti olduğu için ondan kopuşları hatırlatalım, Demokrat Parti’ye öteki vakit değiniriz. En evvelce başlayalım, 1864’ten.
Üç büyük parçalanma
İç Savaş sürmekte, parti içinde Abraham Lincoln’ün liderliğinden mutlu olmayanlar var. Ayrılıp Radikal Demokrasi Partisi’ni kuruyorlar. Ancak kalıcı bir parti olmuyor bu. Ulysses S. Grant idaresindeki yolsuzluktan şad olmayan Cumhuriyetçiler de 1872’de ayrılıp “Liberal Cumhuriyetçi Parti’yi kurdu. 20. yüzyılın başlarında, 1912’de Theodore Roosevelt parti tarafından aday gösterilmeyince, (parti William H. Taft’ı aday seçmişti), destekçileriyle birlikte kopup İlerici Parti’yi kurdu. Demokrat Parti’ye yarayan bir bölünme oldu bu. Demokrat Parti adayı Woodrow Wilson’ın o yıl lider seçildi.
Artık 19. yüzyıl da 20. yüzyıl da geride kaldı. Bu iki parti artık hakikaten sistemin en kıymetli iki aktörü. Kolay kolay parçalanmazlar. Şahsî fikrim ayrılanlar parti kursa bile bu Cumhuriyetçi Parti’yi çok etkilemez, kurulan parti de fazla ömürlü olmaz.
Cumhuriyet
