Getty Images

Uzun vakittir beklenen ve üzerinde çalışılan aşı artık uygulanmaya başladı, lakin şimdi herkes ulaşabilecek mi aşikâr değil. Bunların başında da gebe ve yeni doğum yapmış, bebeğini emziren bayanlar geliyor. Bu bayanların aşıya ulaşıp ulaşamayacağı, nerede yaşadıklarına bağlı olarak değişiyor.

Pfizer-BioNTech aşısı için yapılan deneylerde gebe ve emziren bayanlara yer verilmedi. Şirket, aşının gebelere yönelik riskiyle ilgili ellerindeki dataların şimdi yetersiz olduğunu söylüyor.

Örneğin İngiltere’de ilgili kurumlar, bu bilgilerin eksikliği ve belirsizlik sebebiyle, gebe ve emziren bayanların aşı programının dışında kalmasına karar verdi.

ABD’de ise karar bayanların kendisine bırakılmış durumda.

Pekala ülkeler neden bu bahiste ayrılıyor, bu fikir ayrılıkları gebe bayanlar için ne manaya geliyor?

BİLGİLER NE GÖSTERİYOR?

Aslında şu ana kadar elde edilen bilgiler şimdi net bir şey söylemiyor.

Johns Hopkins Üniversitesi’nden gebelerin hakları ve sıhhati üzerine uzmanlaşan Dr. Ruth Faden, “Elimizde hiçbir data yoktu, bu kadar” diyor. Faden’e nazaran aşının gebe bayanlar için bilhassa riskli olduğunu gösteren hiçbir veriya da bu hususta yorumda bulunacak kâfi bilgi yok.

Pfizer, ABD’nin Besin ve İlaç Dairesi (FDA) kurallarını takip ettiğini ve bu sebeple gebe ve emziren bayanları klinik deneylerin dışında bıraktığını açıkladı. Şirket, çoğunlukla hayvanlar üzerinde uyguladığı “Dart çalışması” ismi verilen gelişim ve “üreme zehirliliği” çalışmasını bitirmeden, gebe ve emziren bayanları klinik deneylere dahil etmeyeceğini açıkladı.

Faden de öteki uzmanlar üzere, bunun klinik çalışmalarda klasikleşen bir uygulama olduğunu söylüyor:

“Pandeminin olmadığı vakitlerde orijinal bir aşı üzerine çalışıldığı vakit, gebe bayanların sıhhatleri üzerine çalışan ve hem onların hem bebeklerinin sıhhatine kendisini adamış; bu bahiste en makul biçimde hareket eden bireyler bile birinci evrede gebe bayanların bu klinik deneylere dahil edilmemesi gerektiğini söyler. Çalışmaların en başında onları alıp da en öne koyamazsınız.”

Bioetikte, gebe bayanların “Karışık popülasyon” olarak tanımlandığını belirten Faden, “Başka hiçbir halde tıpkı anda ikisi de etik korku oluşturan iki oluşumu bir ortada görmüyoruz. Genel olarak kimse bebeğin sıhhatini annenin sıhhatinin önüne koymuyor. Lakin bu noktada da gebe bayandan birinci duyduğumuz soru ‘Bu durum bebeğime ziyan verir mi?’ oluyor” diyerek etik tartışmayı anlatıyor.

Olağan koşullarda karmaşa yaratan bu durum, bir pandeminin ortasında çok daha karmaşık bir hal alıyor.

Northwestern Üniversitesi’nden bayan doğum uzmanı ve Anne ve Cenin Tıp Topluluğu’nun Covid-19 vazife gücü üyesi Dr. Emily Stinnett Miller, “Çok güç bir durumdayız” diyor:

“Kritik kararların çok süratli bir formda alınması gerekiyor ve bu kurallarda gebe bayanları katmanın eksileri de artıları da var.

Önemli bir eksi olan data eksikliği artık aşikar. Bu klinik kararları almak için elimizde kâfi bilgi yok.”

ABD VE İNGİLTERE’DE NEDEN UYGULAMA FARKLI?

Birebir data eksikliği iki ülkede de olduğu halde, gebe bayanlarla ilgili iki ülkenin uyguladığı siyaset farklı.

Dr. Faden, “Bu soruya bilhassa karşılık veren bir data olmayınca, bir sonraki soru ‘Peki, diğer ne biliyoruz?’ oluyor” diyor.

İngiltere bu etapta daha ihtiyatlı bir yolu tercih etti. İngiltere Kamu Sağlığı’nın internet sayfasında, “Aşıyla ilgili bilgilerin gebelerin güvenliği için bir dert oluşturmadığı görülüyor” dense de kurumun gebelere aşıyı önermeden evvel “Daha fazla klinik olmayan bilgiye muhtaçlığı olduğu” belirtiliyor.

Kraliyet Bayan Doğum ve Jinekoloji Üniversitesi’nin rektörü Dr. Edward Morris, “Henüz Covid-19 aşılarının gebe bayanlar üzerindeki tesiriyle ilgili hiçbir klinik deney yapılmadığını göz önünde bulundurursak, gebe ve emziren bayanlara aşının rutin kullanımını tavsiye edebileceğimiz bir delil olmadığını söyleyebiliriz” diyor.

Prostock-Studio

Lakin ABD’deki uzmanlar farklı bir yolu tercih etti. Dataların ve bilgilerin eksik olduğunu açıklayarak kararı gebe ve emziren bayanların kendisine bıraktı:

“Burada uzmanlar, aşının gebe bayanlara ziyanlı olduğuna dair bilimsel olasılığın ortaya çıkmadığı konusunda fikir birliğine vardı” diyen Faden, tekrar de bu ihtimalin “Sıfır olmadığını” hatırlatıyor.

Covid-19 aşılarının denemeleri son derece yüksek süratte yapılmış olabilir lakin hiçbir evreyi atlamadılar. Hem ABD hem İngiltere’de aşıya onay veren kurumlar, müsaade verilen aşıların inançlı ve tesirli olduğunu; bu sebeple onay verildiğini söylüyor.

GEBE BAYANLAR NE YAPMALI?

İki ülkede de gebe ve emziren bayanlar, aşı konusunda daha net bir tavsiye duymak için daha fazla bilgi edinilmesini beklemek zorunda.

Pfizer’ın aşısının gelişim ve üremeyi nasıl etkilediğine dair ön çalışmalarının sonuçlarının yıl sonuna kadar çıkması bekleniyor. Bu çalışmalar tamamlandığında, şirket deneylerine gebe bayanları da almaya başlayabilir.

Deneyler yapılırken gebe kalan bayanlar da oldu.

Bu bayanlar da şimdi takip evresinde, hamileliklerinin sonuna kadar ve doğum sırasında da inceleme devam edecek.

Kraliyet Bayan Doğum ve Jinekoloji Üniversitesi, İngiltere hükümetine, gebeler ve emziren bayanlar için de aşının uygun olup olmadığını gösteren deneylere fon verilmesi daveti yaptı.

ABD’de de aşı olmayı tercih eden gebe ve emziren bayanlar inceleme altına alınacak ve böylelikle birkaç ay içerisinde kimi bilgilere ulaşılmış olacak.

Ülkede birinci olarak sıhhat çalışanları aşı oluyor. Amerika’daki sıhhat çalışanları ortasında aşı vurulmaya elverişli 330 bin gebe ve emziren bayan olduğu iddia ediliyor. Bunların ortasında aşı vurulmak isteyenler üzerinde inceleme de başlayacak.

Faden, “Bu dataların bize gebelere teklifte bulunabilmek için, kesin ve ayrıntılı bir yorumda bulunmak için kâfi olması konusunda dua etmek zorundayız” diyor.

Kimi gebe ve emziren bayanlar ise şimdiden aşı vurulmak istemediğini söylüyor.

ABD’nin Ohio eyaletinde yaşayan 35 yaşındaki Joanna Sullivan, birinci bebeğine gebe. Doğumun haziran ayında olması bekleniyor. Sullivan, doğum yapana kadar aşı olmayacağını söylüyor:

“Herhangi bir sorun olup olmayacağını biliyorum. Lakin bu benim birinci hamileliğim, yaşımın da çok genç olmadığını düşünecek olursak, esasen burada olağandan daha yüksek risk var.”

Öteki gebe bayanların bu husustaki görüşlerini önemsediğini söyleyen Sullivan, çok sayıda bayan olumlu yaklaşsa da kendisinin aşıdan çekindiğini belirtiyor.

İngiltere’nin Gloucestershire bölgesinde yaşayan 34 yaşındaki Amy Collender de, emzirirken aşı olabileceğini söylüyor. Bunun sebebi de oğlunun artık iki yaşına gelmiş olması:

“Eğer oğlum yeni doğmuş olsaydı aşıyı vurulmayabilirdim. Gebe olsaydım da muhtemelen vurulmazdım.”

İki bayan da daha fazla bilgiye sahip olmanın daha iyi olabileceğini belirtiyor; lakin ikisi de buna imkan sağlayacak klinik deneylerde yer almak istemiyor.

Sullivan, “İşte asıl sorun burada. Klinik deneylerde neden gebe bayanların yer almadığını anlıyorum. Kim bebeğini riske atmak ister ki?” diyor.

Lakin Faden, Covid-19’a karşı geliştirilen ve başarılı olduğu kanıtlanan aşıların gebe ve emziren bayanları da kapsaması gerektiği görüşünde:

“Eğer gebe bayanların olabileceği bir aşımız yoksa, pandemiye karşı tesirli bir aşımız olamaz. Nokta.”

Cumhuriyet