BALE, SPOR DEĞİL, SANATTIR!
Tartışma bile kabul etmeyecek bir husus nerelere çekiliyor. “Bale ve antrenör”, yani Türkiye Dans Sporları Federasyonu “Bale Antrenörlüğü” programı açtı ve buna birinci tepkiyi, CHP Genel Lider Yardımcısı Gamze Akkuş İlgezdi verdi: “Sırf bir federasyona para kazandırmak için baleyi spor kolu saymak, baleyi tüm köklerinden koparıp yok etmek manasına gelir. Devlet verdiği bu onayı derhal iptal etmeli” dedi. Bale ülkemizde nasıl başladı? Elbette Cumhuriyet kazanımlarının bir pahasıydı. Atatürk’ün, Meclis’e sunduğu önerge ile Ankara’da bir konservatuvar kurulmasına karar verildi. Yıl 1935, ünlü bestekar Prof. Paul Hindemith Türkiye’ye geldi ve konservatuvar çalışmaları başladı. Tiyatro ve Opera Kısmı için Prof. Carl Ebert, Almanya’dan getirildi. 1936 yılında eğitime başlandı ve resmi olarak birinci Devlet Konservatuarı 1940 tarihinde başlamış oldu. Bale ise dünyaca ünlü İngiliz dansçı ve koreograf Dame Ninette de Valois tarafından, 6 Ocak 1948 yılında İstanbul Yeşilköy’deki Pansiyonlu İlkokulu’nda “Yeşilköy Bale Okulu” ismiyle başladı ve sonrasında 1 Ekim 1950 yılında Ankara’ya taşınan okul, Ankara Devlet Konservatuvarı’na bağlı bir kısım haline geldi.
BİRİNCİ TEMSİL ÇEŞMEBAŞI
1965 yılında Dame Ninette de Valois’nın koreografisini gerçekleştirip sahneye koyduğu, Ferit Tüzün’ün altı kısımdan oluşan “Çeşmebaşı Balesi”, dünya prömiyerini yaptığında “ilk fantastik Türk balesi” olarak tarihe geçti. Türk balesinden bir Meriç Sümen geçti; Rengin Taş; Sait Sökmen, Merih Çimenciler, hangi birini sayalım? Buralara gelmek sanatkarlar için hiç kolay değil. Lakin bizim ülkemizin, bale sanatını icra edenlerin giydikleri kostümden, sergiledikleri yorumlara kadar eleştirmekten öteye gitmeyen zihniyeti şimdilerde, balenin kıyımına hazırlanıyor. Bir balerin ya da balet onca acılara ve akıttığı tere, yaklaşık 15 sene, temsile nazaran 8-9 saat tertipli çalışma karşılığında sanki yaklaşık 56 saatlik antrenör eğitimi ile bırakın bunu uygulamayı, estetiği ve balenin kıymetini nasıl kazandırabilir? Kim ya da kimler olacak bu antrenörler?
SİNEMADA BALE
2018 yılında direktörlüğünü Ralph Fiennes’in yaptığı “Beyaz Karga” sinemasında Soğuk Savaş devrinde, sanatını icra edemeyecek duruma gelen ünlü balet Rudolf Nureyev’in hayatını, kendisi üzere bu uğraş ve bu emeklerden geçmiş Ukraynalı dansçı, balet Oleg Ivenko canlandırmıştı. Yeniden birebir yıl gösterime giren Yuli’de çağdaş balenin oluşumunu birinci siyahi Kübalı Balet Carlos Agosta oynamıştı, direktörü ise bir bayandı, Bollain. Burada da Küba Ulusal Bale, Houston Bale, Amerikan Bale Tiyatrosu, akabinde Londra Kraliyet Balesi’nde siyahi Romeo olan birinci balet unvanı alan sanatkarın neler yaşadığına tanıklık ediliyordu. 2010 üretimi, Natalie Portman’a birinci Akademi Ödülü’nü kazandıran Siyah Kuğu sineması ise uzun müddet akıllardan çıkmadı. Natalie Portman’ın sinemanın neredeyse tümünde vücudunun yalnızca üstü kullanıldı, bale sahnelerinin tümünde dublör kullanılarak bir sinemada en uzun müddet dublör kullanılan sinema oldu. Zira baleyi, hiçbir sanatçı bale eğitimi almadan yapamaz! Parmak ucunda durmak, jump, bacak açmak ve bunları müzikle uyumlu hale getirmek spor yapmakla eş değil. Türkiye’de ise bir Hülya Aksular varken sanatkarın ömrünü sinemaya taşımak yerine baleyi spor antrenörlerine teslim etmek hangi niyetin eseri olabilir? Bale elbette vücudu çalıştıran bir etkinliktir ancak ne futboldur ne halter! Bale; estetik, zerafet, incelik, sanatsal duyum ve müzikle ahenk, ruh dinginliği, sahne yatkınlığıdır. Bırakın antrenörler, para için bile olsa diğer kısımlarda serpilsinler. Hoş sanatların ve sporun izleyeni de farklıdır, bırakın bale onu izleyen, anlayan ve yapanlara kalsın!
Cumhuriyet
