CHP Merkez Yürütme Heyeti’nin (MYK) evvelki günkü toplantısında, İstanbul Politik Araştırmalar Merkezi’nin (İSTANPOL) akademisyenlerince hazırlanan iki farklı çalışma sunuldu. “Türkiye İçin Yeni Bir Hükümet Sistemi” başlıklı çalışmada, hükümet sistemi kaynaklı sıkıntılar ve tahlil teklifleri; “Türkiye’de Hukuk Devletinin Tesisi” çalışmasında ise bağımsız ve tarafsız yargı için teklifler yer aldı.

“Türkiye İçin Yeni Bir Hükümet Sistemi” isimli çalışmada, “başkanlık yetkilerinin, istikrarlı demokrasinin sürdürülmesini engellediği” kaydedilirken, “Meclis’in fonksiyonsuzlaştığı, yargının yürütmenin güdümüne girdiği”, bakanlıkların ise kendileri dışında belirlenen siyasetlerin yürütücüsü olduğu belirtildi. Çalışmada, “Denge-denetleme sistemlerinin yok edilmesi ve bütün yürütme erkinin tek bir kişi elinde toplanmış olmasının; siyasi, toplumsal ve ekonomik alandaki mevcut tüm problemleri daha da büyütmüştür” denildi.

15 UNSUR HAZIRLANDI

Çalışmada, toplam 15 hususta, detaylı olarak yeni sistem ve özellikleri önerildi. Önerilen sistemin temel özellikleri ise özetle şöyle:

“- Tarafsız, sembolik, partiler üstü bir Cumhurbaşkanı, devlet başkanlığı vazifesini üstlenmeli. Atamalar dahil tüm yetkileri kaldırılmalı ve aldığı kararlar tümüyle karşı imza kuralına tabi olmalı. Anayasa, cumhurbaşkanının partili olmasını yasaklamalı, bir kereye mahsus olarak TBMM tarafından seçilmeli.

– Başbakanlık ve Bakanlar Konseyi kurumları tekrar oluşturulmalı. Başbakan TBMM tarafından seçilmeli. Bu seçimde başbakanın yanı sıra bakanlar şurasının listesi de açıklanmalı ve bir bütün olarak oylanmalı.

– Kurucu güvensizlik oyu sistemi getirilmeli. Bakanlar Kurulu’nun oluşmasında anayasal olarak kolaylaştırıcı, düşürülmesinde zorlaştırıcı olacak formüller getirilmeli. Vazifedeki başbakanın yerini alacak başbakan üye tam sayısının salt çoğunluğu ile seçilirse mevcut hükümet düşmeli ve yenisi kurulmalı.

TORBA YASA KALKMALI

– Torba yasa metodu kaldırılmalı. Bütçe imal sürecindeki yetkileri TBMM’ye geri verilmeli.

– Seçim hukuku bütünüyle revize edilmeli. Seçim barajı yüzde 5 üzere makul bir seviyeye çekilerek koruma edilmeli.

– Siyasi partilerde genel liderlerin örgüt üstündeki hakimiyetlerine son verilerek, parti içi demokrasi teminat altına alınmalı. Parti başkanları ön seçim yoluyla belirlenmeli.

– Anayasa’ya uygun olmak şartı ile halkın Meclis’e kanun teklifi verebilmesi metodu getirilmeli.

– HSK, Danıştay, Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi’ne üye seçiminde Cumhurbaşkanının yetkisi büsbütün kaldırılmalı.

– Kanun gücünde kararname yetkisi Bakanlar Kurulu’na, hudutları açıkça belirlenmiş olarak tanınmalı.

‘RTÜK KALDIRILMALI’

– Kamuda rüşvet ve yolsuzluğun önlenmesi için üst seviye bürokratların sistemli olarak malvarlıklarını kamuoyuyla paylaşmaları yasal bir mecburilik haline getirilmeli.

– Kişisel müracaatta Anayasa Mahkemesi’nin mevzu bakımından yetki alanı genişletilmeli.

– Siyasi parti temsilcilerinden oluşan RTÜK kaldırılmalı. TRT’ye kurumsal özerklik sağlanmalı. Medya bölümündeki işverenlerin öteki kesimlerde iş yapması ve kamudan ihale almalarına yasal pürüzler getirilmeli ve malvarlıklarını her sene kamuoyuyla paylaşmaları yasal bir mecburilik olmalı.

– Temel hak ve özgürlüklerin anayasal garanti altına alınması sağlanmalı. Çoğulcu ve özgürlükçü demokrasi anlayışına dayalı yesyeni bir anayasa ile içsel tutarlılığı sağlam bir özgürlükler rejimi belirlenmesi çok daha uygun olacaktır.

– Rektörler, üniversitelerde yapılacak seçimle belirlenmeli. YÖK lider ve üyeleri üniversiteler tarafından seçilmeli. Baroların tekrar bağımsız ve özgür bir halde çalışabilmesi için çoklu baro modeli ortadan kaldırılmalı.

‘HSK LAĞVEDİLMELİ’

“Türkiye’de Hukuk Devletinin Tesisi” çalışmasında yargıya ait 4 ana başlıkta toplam 31 unsurluk tahlil teklifleri hazırlandı. Birinci ana teklif ise HSK’nın lağvedilerek, yerine Adalet Yüksek Heyeti (AYK) ismiyle yeni konsey oluşturulması oldu. Bu kapsamda; heyetin, yargı mensuplarının özlük işlerinden yargının örgütlenmesi, işleyişi ve aktifliğine dek yargı alanındaki her hususta en geniş yetkiye sahip kurum olması gerektiği kaydedilirken, konseyin yargıç-savcı üyelerinin kendi meslektaşları, yargıç-savcı olmayan üyelerin ise TBMM tarafından seçilmesi, heyet seçimlerinde toplumsal cinsiyet istikrarının gözetilmesi ve cinsiyet kotası uygulanması, Adalet Bakanı’nın şura lideri, bakan yardımcısının doğal üye olması kuralının kaldırılması ve heyetin kararların gerekçeli, kamuya ve yargı kontrolüne açık olması gerektiği belirtildi.

‘YETKİLERİ KALDIRILSIN’

Çalışmada vurgulanan ikinci ana teklif ise yargı mensuplarının mesleksel ömürlerine ait. Bu bahisteki tüm kararların objektif ölçütlere dayanması, liyakat, yeterlik, yetenek ve niteliklerin temel alınmasının gerektiği vurgulanan teklifte, Adalet Bakanı’nı sistem içinde faal pozisyona getiren kararların Anayasa’dan çıkarılması ve misyon yeri garantisi tanınarak, terfi yoluyla dahi olsa onayı alınmadan bir yargıcın kural olarak öbür bir mahkemeye atanmaması gerektiği üzere teklifler sunuldu. Yargı kontrolünün önündeki pürüzlerin kaldırılması gerektiği vurgulanan üçüncü ana teklif kapsamında da AYM üyelerinin yargı ve yasama organları tarafından belirlenmesi, Cumhurbaşkanının AYM ve Danıştay’a üye seçme yetkisinin kaldırılması, YSK’nin kararlarına karşı kişisel müracaat ve seçim uyuşmazlıklarıyla ilgili kararlarına karşı AYM’ye itiraz imkanı tanınması ve Sayıştay’ın, bir hesap mahkemesi olarak Anayasa’nın yüksek yargıya ayrılan kısmında düzenlenmesi üzere noktalara dikkat çekildi. Çalışmadaki dördüncü ana teklifte ise yargının savsavunma-karar üçlüsünden oluştuğunun anayasal seviyede vurgulanması ve barolar ile Türkiye Barolar Birliği’nin oluşumunda savunmanın bağımsızlığının temel alınması gerektiği vurgulandı.

Cumhuriyet