Getty Images

2021 yılı büyük ölçüde 2020’de yapılan siyaset yanılgılarının telafi edilmeye çalışıldığı, sene içerisinde iyice yıpranmış olan Merkez Bankası kredibilitesinin tekrar kazanılmaya çalışıldığı bir yıl olacak.

Koronavirüs pandemisinin yarattığı ekonomik daralmaya, uygulanan yanlış siyasetlerin verdiği hasar da eklendiğinde ekonomik toparlanmanın sanıldığı kadar kolay olmayacağı epey net.

2021 yılında iktisat idaresini bekleyen en büyük zorluğun sıkı para siyasetinde kararlı bir duruş sergilemek olduğunu düşünüyorum. Sıkı para siyaseti uygulamak daima zordur elbet.

Zira kimse faizlerin artmasını, borçlanma maliyetinin yükselmesini istemez. Eski Fed Lideri McChesney sıkı para siyasetini parti tam hareketlenmeye başlarken içecek ikramının son bulmasına benzetir. Partiden vazgeçmek sıkıntı alışılmış. Fakat bir de ortada parti bile yokken içeceklerin elinizden alındığını düşünün.

Pandemi ortasında sıkı para siyaseti uygulamak biraz bu türlü.

Fakat şunu unutmayalım ki gelinen bu nokta geçmişteki ihmallerin ve ertelemelerin yarattığı ekonomik kırılganıkların bir sonucu. Yıllar boyunca enflasyonun ihmal edilmesi, bir noktadan sonra artık enflasyon değerine büyümenin bile mümkün olamayacağı bir ortam yaratıyor. Biz şu anda bu noktadayız.

DHAİstifa ederek misyonu bırakan eski Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın büyüme odaklı poltikaları yerini enflasyonla uğraşa bırakmış durumda.

ENFLASYONLA GAYRET

Kasım ayında değişen iktisat takımının şimdiye kadar verdikleri sinyaller bu vakte kadar yapılan kusurların farkında olunduğu izlenimi veriyor. Yeni takım, enflasyon hedeflemesinin bundan sonraki periyotta siyaset önceliği olacağını ve hukuk üstünlüğünü vurgulayarak uzun müddettir duymaya hasret kaldığımız bildirileri veriyor. Lakin yıpranan kredibilitenin kazanılabilmesi için 2021’de bu kelamların aksiyona dönüşmesi gerekiyor.

Enflasyonla uğraş konusunda, enflasyonun birincil siyaset önceliği olması gerektiği konusunda milletçe hemfikiriz. Kimse enflasyon yüksek kalsın istemiyor. Hatta artık enflasyon kıymetine büyüyelim diyen bile yok.

BBC

Hükümetten en üst seviyede verilen bildiri da enflasyonun düşmesi gerektiği biçiminde. Ancak enflasyonla nasıl uğraş edileceği konusunda hemfikir miyiz?

İşte 2021 yılına girerken en büyük bilinmezlik ve risk ögelerinden birisi bu. Enflasyonu düşürmek için faizler artırılacak mı yoksa azaltılacak mı?

İsimleri değişse de tüm Merkez Bankası liderleri enflasyonu düşürebilmek için sıkı para siyaseti yani yüksek faiz gerektiğini vurguladılar.

Aksiyonda olmasa da telaffuzda sıkı para siyasetini savundular. Buna karşılık, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, enflasyonu düşürebilmek için faizlerin düşürülmesi gerektiği formundaki görüşünü çok defalar lisana getirdi.

Murat Çetinkaya’nın vazifeden alınma münasebeti faiz indirimi konusunda gereğince süratli hareket etmemesiydi. Yerine gelen lider Uysal ise düşük faiz siyasetine sadık kalıp ardından patlak veren ekonomik kırılganlıklar nedeniyle vazifeden alındı.

Uysal devrinde uygulanan iktisat siyasetleri, bedelini ağır bir halde yıllarca ödeyeceğimiz değerli dersler içeriyor. Bu süreçte ne öğrendik:

• Enflasyonu düşürmeden faiz indirimlerine gitmek büyümeyi desteklemez. Zira Merkez Bankası faiz indirimlerine devam etse de bir noktadan sonra bankalar bunu mevduat faizine aktaramazlar. Mevduat faizi enflasyonun altına düşerse bu sefer TL varlıklardan kaçış başlar. Bu da TL’yi zayıflatarak kur kanalı ile finansal piyasaları sıkıştırır. Yani ekonomik büyümeyi desteklemek icin yapılan faiz indirimleri kuru yükselterek büyümeye yarardan çok ziyan getirir.
• Siyaset faizini düşürmek enflasyonu düşürmez. Aksine siyaset faizini düşürmek bir taraftan TL yi zayıflatırken bir taraftan da talebi güçlendirdigi için enflasyonu artırır. 2020 yılı başından Eylül ayına kadar olan devirde faizler 375 puan indirilirken, düşen borçlanma maliyeti bize daha düşük enflasyon olarak dönmedi. Dönemezdi de esasen. Zira enflasyon dinamikleri o halde işlemiyor. Düşük faiz maliyeti düşürüyor üzere görünüp enflasyonist baskıyı azaltsa da ardından kur ve talep üzerinden gelen baskılar nette bir enflasyon artışına sebep oluyor. Üstüne üstlük Uysal devrinde TL’deki zayıflamayı önlemek icin yaklaşık 120 milyar USD üzerinde rezerv satılmasına karşın ne kur ne de enflasyonun denetim edilebilmiş olması değerli bir ders.
• Siyaset faizini düşürmek piyasa faizini düşürmez. Merkez bankası yalnızca bankalar ortası piyasadaki gecelik faizi denetim edebilir. Uzun vadeli faizler ise kısa vadeli faizden çok o faizin ima ettigi enflasyon beklentisi ve risklerle şekillenir. 2020 yılında gelen agresif faiz indirimlerine karşın 10 yıllık tahvil faizi Ocak-Kasım devrinde 200 baz puan üzerinde artış gösterdi. Zira faiz indirimleri enflasyon beklentilerini ve risk primini tetikledi. 13 Kasım’da siyaset faizi nihayet 475 baz puan artırıldığında ise bir evvelki haftaya kıyasla piyasa faizi 200 baz puan üzerinde bir düşüş gösterdi! Zira yüksek faizin kuru baskılayacağı ve bu formda enflasyonun düşürülebileceği inancı oluştu. Yani siyaset faizi artırılarak piyasa faizi düşürüldü.

Buradan çıkacak çok kıymetli bir ileti var. O da şu: Hedef uzun vadeli piyasa faizlerini düşürebilmekse yapılması gereken körü körüne siyaset faizini düşürmek değil enflasyonu düşürmektir. Enflasyonu düşürmek ise kuru ve talebi baskılayacak sıkı para siyaseti ile mümkündür.

Bu deneyimler sonrasında 2021’de yeni bir sayfa açılır mı? Ağbal’ın faizleri artırabilmesinin altında yatan sebep hakikaten enflasyonla uğraş konusunda bir zihniyet değişikliği mi, yoksa kurdaki baskının ülkeyi şirket iflasları ile tetiklenecek bir krizin eşiğine getirmesi mi? Bu soruların karşılıklarını bilemiyoruz.

İktidarın son on senede uyguladığı siyasetleri değerlendirdiğimizde faiz artışlarına daima son deva olarak bakıldığını ve kriz kuralları geride kalıp enflasyonda şimdi kalıcı bir düşüş başlamadan faiz indirimlerinin geldiğini biliyoruz.

Dileriz bu sefer farklı olur ve 2020’de uygulanan siyasetlerden çıkarılacak dersler kalıcı bir duruş değişikliğine vesile olur.

Cumhuriyet